بررسی کارایی ارقام مختلف کلزا از لحاظ جذب فسفر

به منظور تعیین کارایی ارقام مختلف کلزا از لحاظ جذب فسفر و عکس العمل آنها نسبت به مصرف کود فسفره، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با دو فاکتور رقم کلزا و مقدار کود فسفره و در سه تکرار در شرایط گلخانه ای انجام و به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در شرایط مزرعه ای در مناطق گرم و سرد کشور اجرا شد. فاکتور رقم دارای شش تیمار که سه رقم آرجی اس ‮‭003‬،ساریگل وهایولا‮‭401‬ برای مناطق گرم ( استانهای گلستان، خوزستان و مازندران) و سه رقم اکاپی، طلایه و زرفام مخصوص مناطق سرد (استانهای فارس، کرمانشاه و مرکزی) در نظر گرفته شد و در هر یک از مناطق، رقم منطقه دیگر کشت نگردید. در کشت گلدانی هر شش رقم مورد مطالعه کشت شد و فاکتور دوم یا مقدار کود فسفره شامل 0 و ‮‭2/35‬ میلی گرم در کیلوگرم ‭P ‬برای آزمایش گلخانه ای از منبع سوپرفسفات تریپل و مقدار ،0 ،‮‭80‬ ،‮‭240 160‬ و ‮‭300‬ کیلوگرم در هکتار کود سوپر فسفات تریپل برای آزمایش مزرعه ای استفاده شد. در سال اول، پروژه در شرایط گلخانه ای و در ایستگاه تحقیقات خاک و آب کرج اجرا گردید. سطح کرت در مزرعه در ابعاد 5*‮‭2/4‬ برابر ‮‭12‬ متر مربع بود. در کشت گلدانی در مرحله رشد روزت (کد‮‭06‬ از کددو رقمی رشد میر، ‮‭2001‬ ) نمونه گیاه از کل اندام هوایی تهیه و غلظت فسفر در آن اندازه گیری شد. براساس نتایج گلخانه در 4 بوته برداشت شده، بیشترین کارایی جذب فسفر و فسفرکارایی در ارقام مناطق گرم به رقم هایولا ودر ارقام مناطق سرد به رقم طلایه تعلق داشت ولی کارایی استفاده در ساری گل بیشتر بود. بر اساس نتایج مزرعه ای، در دزفول در بین سه رقم مورد بررسی، رقم هایولا بیشترین عملکرد دانه را تولید نمود که تفاوت معنی داری با دو رقم دیگر داشت. از لحاظ فسفر کارایی و کارایی جذب فسفر، ارقام تفاوت معنی داری با یکدیگر نداشتند ولی در زمینه کارایی استفاده از فسفر، رقم هایولا به صورت معنی داری برتر از دو رقم دیگر بود. در منطقه اراک تفاوت رقم اکاپی با طلایه از لحاظ عملکرد دانه معنی دار ولی با رقم زرفام تفاوت معنی داری نداشت. بیشترین فسفر کارایی با پارامتر عملکرد دانه در رقم طلایه و در سطح ‮‭80‬ کیلوگرم در هکتار کود سوپر فسفات بدست آمد. در منطقه کرمانشاه، به جای رقم طلایه رقم اپرا کشت شد. تفاوت بین دو رقم اپرا و اکاپی از لحاظ عملکرد، معنی دار نبود و در رقم زرفام عملکرد دانه به صورت معنی داری کمتر بود. از لحاظ کارایی استفاده از فسفر در رقم اپرا بیشتر از دو رقم دیگر بود و پس از آن اکاپی قرار داشت. در منطقه گنبد با توجه به مقدار فسفر اولیه خاک ما بین سه رقم از لحاظ فسفر کارایی و عملکرد دانه، تفاوت معنی داری در سطح 5 درصد وجود نداشت. بیشترین فسفر کارایی از سطح ‮‭160‬ کیلوگرم کود فسفره حاصل شد. در منطقه مازندران بیشترین فسفر کارایی در سطح ‮‭80‬ کیلوگرم کود مشاهده شد. بیشترین عملکرد دانه در این منطقه از رقم هایولا ‮‭401‬ حاصل شد که تفاوت آن با دو رقم دیگر معنی دار گردید. تنها توجه به شاخص فسفر کارایی برای تفکیک ارقام از لحاظ فسفر مناسب نیست و در کنار آن باید به مقدار تولید نیز توجه گردد.علاوه بر مقدار فسفر خاکهای تحت بررسی واکنش ارقام متاثر از شرایط جغرافیایی مناطق نیز می باشد. در منطقه دزفول رقم هایولا ‮‭401‬ هم برای شرایط کمبود و هم برای شرایط فراهمی فسفر مناسبتر است. در منطقه اراک برای شرایط کمبود فسفر رقم طلایه برتر بوده ولی برای شرایط فراهمی فسفر رقم اکاپی بهتر است. برای منطقه کرمانشاه رقم زرفام و اکاپی برای هر دو شرایط کمبود و فراهمی فسفر بهتر از رقم اپرا می باشد. برای منطقه گنبد در شرایط فراهمی فسفر رقم آر جی اس بهتر است و در منطقه مازندران رقم ساریگل بهتر می باشد. با توجه به تفاوت ارقام از لحاظ واکنش به فسفر در توصیه های کودی آینده، نوع رقم نیز لازم است درنظر گرفته شود. بررسی های بیشتری در خصوص تفاوت کارایی ارقام در خاکهای مختلف و دلایل فیزیولوژیکی تفاوتها در کارایی ارقام رایج در ایران لازم است بررسی گردد. واژه های کلیدی: فسفر، ارقام، کلزا، جذب، کارایی، مناطق، عملکرد