بررسی مقایسه عملکرد پرورش گونه آرتمیا فرانسیسکانا و گونه بکرزا در حاشیه دریاچه نمک قم

استان قم با وسعت ‮‭11238‬ کیلومترمربع حدود ‮‭0/68‬ مساحت کل کشور را در برگرفته و تقریبا در مرکز ایران قرار داشته و دارای آب و هوای گرم و خشک میباشد. این استان بعلت داشتن پوشش گیاهی و جانوری منحصر به فرد و علی الخصوص دریاچه های شورهای حوض سلطان و نمک از اکوسیستم خاصی در کشور برخوردار است. در خصوص پرورش آرتمیادر اراضی شور در نواحی مختلف ایران و نیز استان قم تحقیقاتی انجام گرفته که حاکی از پتانسیل های مستعد در کشور و نیز در استان قم میباشد. هدف از تحقیق حاضر که به سفارش اداره کل شیلات قم وسازمان حفاظت محیط زیست آن استان و با هدایت علمی مرکز تحقیقات آرتمیای کشور انجام گرفته در خصوص پرورش آرتمیای بومی قم و آرتمیا فرانسیسکانا (گونه خارجی) در امتداد دریاچه نمک قم وتعیین غالبیت گونه پرورشی در اکوسیستم این منطقه می باشد. بدین منظور پتانسیل یابی وکسب اطلاعات اقلیمی وتو پوگرافی از 5 ناحیه استان قم انجام پذیرفت. این نواحی شامل حواشی دریاچه نمک و حوض سلطان، زهکش شمس آباد، ایستگاه راه آهن و مزرعه کشت و صنعت آب شیرین در ضلع شمال شرقی دریاچه تمک قم بودند. حواشی دریاچه نمک قم و حوض سلطان بدلیل داشتن اقلیمی مناسب آب شور، مساحتی وسیع، در خور اهمیت سرمایه گذاری برای توسعه پرورش آرتمیا بودند ولی از نظر امکانات فنی و دسترسی به نواحی از مشکلاتی برخور دار بودند همچنین ایستگاه راه آهن و مزرعه کشت و صنعت نیز مشکلات کم آبی داشتند. فلذا پس از بررسی بعمل آمده مزرعه کشت و صنعت آب شیرین در ‮‭45‬ کیلومتری کاشان و در امتداد دریاچه نمک قم بدلیل داشتن اکوسیستم شورزی و مشابه با دریاچه، وجود زه کش های آب شور در پایین دست مزرعه، امکانات فنی و مساحت وسیع، بافت خاک مناسب و دسترسی آسان به عنوان ناحیه منتخب برای اجرای پروژه انتخاب گردید بدین منظور تعداد شش استخر ‮‭50‬ متر مربعی در کنار استخر آبگیری موجود طراحی و ساخته شد و میزان ‮‭70‬ گرم سیست آرتمیای بومی قم و‮‭23/3‬ گرم سیست آرتمیا فرانسیسکانا در زوک های ‮‭10‬ لیتری برای هر استخر پرورشی با مساحت ‮‭50‬ مترمربع اندازاه گیری و تحت شرایط استاندارد (شوری ‮‭35‬ ‭ ppt ‬8‭pH=‬، نور‮‭2000‬ ‭lux ‬و دما ‮‭28‬ درجه سانتیگراد) مطابق روش استاندارد تفریخ گردیدند. با محاسبه حجم مفید آب استخرهای پرورشی (‮‭112‬متر مکعب) و هچ موثره برای آرتمیای بومی قم (‮‭40000‬) و آرتمیا فرانسیسکانا (‮‭120000‬)، تعداد ‮‭25‬ عدد ناپلی در هر لیتر به میزان ‮‭2800000‬ عدد ناپلی در هر استخر پرورشی با ابعاد 4ا‮‭12‬ با شیب دیواره نسبتا زیاد بطوریکه مساحت در کف ‮‭50‬ مترمربع و در سطح ‮‭273‬ مترمربع بود رهاسازی گردیدند. بررسیهای غیر زیستی و زیستی شامل آنالیزهای جلبکی و آب و نیز ارزیابی های جمعیتی هر دوهفته یکبار بطور منظم از استخرها انجام پذیرفت. طول دوره پرورشی از تیر ماه سال ‮‭1388‬ تا اواسط مهرماه به مدت‮‭3/5‬ ماه انجام پذیرفت. آنچه از نتایج جلبکی حاصل می گردد فراوانی بیشتر جلبک های کلستریوم، ناویکولار، نیتشیا در طول دوره پرورشی بود که به موازات آنها گونه های جنس های ‭Amphora ‬،‭Tetraselmis ‬، ‭Cymbella ‬، ‭Senedesmus‬، ‭Dscillatoria‬، ‭Gomphonema ‬نیز در طول دوره پرورشی (‮‭105‬ روز) مشاهده گردیدند آنچه از نتایج آزمایشات آب بر می آید حفظ شوری آب استخرها در حدود 8‭=ppt ‬‮‭40-50 , pH ‬، سختی آب در حدود ‮‭7000‬‭-mg‬‮‭9000‬ می باشد. نتایج ارزیابی جمعیتی حاکی از وجود مقدار بیشترمولدین ماده آرتمیای قم در روزهای ‮‭90‬،‮‭30‬،‮‭15‬پرورش با میانگین عددی 3/،‮‭8 120‬/،‮‭29/5 68‬ در لیتر نسیست به آرتمیا فرانسیسکانا با میانگین عددی 8/،‮‭5 28‬/،‮‭7/7 17‬ در لیتر میباشد که این اختلاف در سطح کمتر از %5 با استفاده از برنامه آماری ‭SPSS ‬، معنی دار بود. نتایج حاصله دال بر رشد و آداپتاسیون بیشتر آرتمیای بومی قم در شرایط اکوسیستم منطقه پرورشی (مزرعه کشت و رصنعت آب شیرین در ضلع شمال شرقی دریاچه نمک قم) می باشد. برداشت بیومس آرتمیای بومی قم با مقدار ‮‭30‬ کیلوگرم در مساحت صد مترمربع نشان داد که تولیدآرمیای بومی استان نسبتا اقتصادی است و میانگین میزان تولید سیست در طی دوره پرورشی (‮‭105‬روز) برای آرتمیای بومی قم درحدود ‮‭193‬عدد در لیتر و برای آرتمیا فرانسیسکانا در حدود ‮‭123/5‬ عدد در لیتر میباشد. نتیجه گیری کلی حاصله نشان می-دهد که آرتمیای بومی قم سازگاری بیشتری را در رشد و توسعه با شرایط اکولوژی گرم و خشک منطقه پرورشی دارد و میتوان از آن به عنوان یک ذخیره زیستی ارزشمند در کشت وتوسعه نژادآرتمیای بومی کشور و سرمایه گذاری های وسیع در احداث پایلوت های وسیع پرورش آرتمیا در اراضی شور واقع در دریاچه نمک قم اقدام نمود. کلمات کلیدی:آرتمیا فرانسیسکانا ،آرتمیای قم ، دریاچه نمک قم