ارزیابی فنی سیستم آبیاری بارانی کلاسیک ثابت در مزارع (گزارش منطقه ای اصفهان)

استفاده از روش آبیاری بارانی به شرایط آب و هوایی، توپوگرافی خاک، نوع گیاه و شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی منطقه بستگی دارد. این روش در صورت طراحی صحیح و اجرای اصولی می تواند ضمن تامین نیاز آبی گیاه در مراحل مختلف رشد، سبب توزیع نسبتا یکنواخت آب در سطح مزرعه گردد. در این تحقیق سامانه های آبیاری بارانی کلاسیک ثابت با آبپاش متحرک اجرا شده در ‮‭15‬ مزرعه واقع در شهرستان های گلپایگان، سمیرم، فریدون شهر، فریدن، شهرضا و چادگان استان اصفهان مورد ارزیابی قرار گرفت. بهره برداران از سامانه های مذکور رضایت نسبی داشتند و معتقد بودند تغییر سامانه از آبیاری سطحی به آبیاری بارانی باعث کاهش مصرف آب و افزایش سطح زیرکشت و در نتیجه کسب درآمد بیشتر شده، ولی ایشان اذعان داشتند سامانه آبیاری بارانی عملکرد در واحد سطح و کیفیت محصولات را کاهش داده است که از دلایل آن می توان به استفاده نادرست از سامانه و کمبود آب اشاره کرد. اکثر مزارع در مناطق بادخیز بودند، متوسط تلفات بادبردگی ‮‭30‬ درصد بود. مقادیر متوسط یکنواختی پخش آب و ضریب یکنواختی سامانه ها به ترتیب ‮‭55‬ و ‮‭63‬ بود و به سه گروه کیفی "ضعیف"، نسبتا خوب و خوب دسته بندی شدند. مقادیر حداکثر، حداقل و میانگین راندمان پتانسیل کاربرد کمترین ربع ‭(PELQs) ‬به ترتیب ،‮‭19 65‬ و ‮‭45‬ درصد یود. مقادیر حداکثر و حداقل راندمان کاربرد کمترین ربع ‭(AELQs) ‬به ترتیب ‮‭64‬ و ‮‭19‬ و میانگین آن ‮‭41‬ درصد یود. اکثر مزارع دچار کم آبیاری بودند و نزدیکی مقادیر دو پارامتر اخیر به همین دلیل است. برخی از مهم ترین دلایل ضعف عملکرد سامانه مذکور، خرده مالکی بودن اراضی، کمبود آب و فقدان مدیریت واحد آبیاری و در نتیجه عدم امکان آبیاری به موقع (هنگامی که هوا آرام است) می باشد. همچنین، می توان به استفاده از تعداد آبپاش بیشتر از حد مجاز طراحی، قرار گرفتن بیش از 2 آبپاش روی هر بال، کیفیت پایین و غیراستاندارد بودن وسایل و تجهیزات مورد استفاده و ضعف مدیریت اشاره نمود. با توجه به نتایج به دست آمده، مواجه بودن کشور با کمبود آب و انرژی و از همه مهم تر محدودیت های اقلیمی که با آن مواجه هستیم (گرمای شدید و بادخیز بودن بیشتر مناطق زراعی) و خرده مالکی بودن اکثر اراضی استفاده از سامانه های مذکور نمی تواند، بدون مدیریت و نظارت دقیق، کارآمدی لازم را داشته باشد. بهتر است سامانه های آبیاری بارانی با فشار متوسط (آبپاش های کوچک) و یا به طورکلی سامانه های کم فشار را جایگزین آن ها کنیم. کلمات کلیدی: آبیاری بارانی، یکنواختی پخش آب، راندمان پتانسیل کاربرد کمترین ربع ، اصفهان،