ارزیابی عملکرد ارقام و لاین های جو به منظور انتخاب ژنوتیپ های متحمل به شوری در شرایط شور استان فارس

جو به عنوان متحمل ترین گیاه زراعی به تنش شوری از اهمیت زیادی برخوردار بوده و ضرورت گسترش کشت آن با توجه به روند بهره برداری از منابع آب و شدت شوری در استان فارس بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است. از طرف دیگر دستیابی به ژنوتیپ های برتر از نظر تحمل به شوری یکی از اقتصادی ترین راه حل های مدیریت تنش شوری است که معمولا از طریق ارزیابی ژنوتیپ های مختلف در شرایط شور انجام می شود. در پژوهش حاضر لاین ها و ارقام مختلف جو از نظر تحمل به شوری در شرایط شور، در طی پنج سال و در قالب آزمایش های مزرعه ای و در شرایط گلخانه ارزیابی شدند. در سال اول تعداد ‮‭400‬ ژنوتیپ جو در قالب طرح لاتیس ساده و در دو سطح آبیاری با آب شیرین و آب دارای شوری ‮‭12‬ دسی زیمنس بر متر انجام شد. در سال دوم اجرای پروژه، تعداد ‮‭81‬ ژنوتیپ برتر انتخاب شده از سال اول اجرای آزمایش که شامل ژنوتیپ های حساس و متحمل به شوری نیز بودند در قالب طرح لاتیس ساده مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این دو سال به منظور تعیین بهترین شاخص تحمل به تنش، همبستگی بین عملکرد دانه ژنوتیپ های جو در شرایط تنش و بدون تنش با استفاده از شاخص های تحمل به تنش محاسبه شد. در هر دو سال اجرای آزمایش شاخص های میانگین حسابی بهره وری‭(MP)‬، شاخص تحمل به تنش ‭(STI)‬،شاخص هارمونیک ‭(HARM) ‬ومیانگین هندسی بهره وری ‭(GMP) ‬از بیش ترین همبستگی با عملکرد دانه در شرایط تنش شوری و محیط بدون تنش برخوردار بودند و به عنوان بهترین شاخص ها معرفی شدند.آزمایش های سال سوم تا پنجم این پروژه با استفاده از ‮‭14‬ ژنوتیپ انتخاب شده از سالهای قبل که شامل ارقام و ژنوتیپ های حساس به شوری نیز بودند در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در چهار تکرار در مزارع شور انجام شدند. بطور کلی با در نظر گرفتن نتایج آزمایش های پنج ساله انجام شده رقم نصرت به همراه لاین های L‮‭20‬ و L3 به عنوان ژنوتیپ های برتر متحمل به شوری انتخاب شدند. علاوه بر آزمایش های مزرعه ای، به منظور بررسی صفات مرفوفیزیولوژیک ژنوتیپ های مختلف جو که از تحمل به شوری مختلفی برخوردار بودند تعداد هشت ژنوتیپ مختلف به صورت کشت در شن با استفاده از بشکه های پلاستیکی و در شرایط رشدی محیط طبیعی انجام شد. اندازه گیری ها در دو مرحله رویشی و گلدهی صورت گرفت. سدیم در مرحله رویشی در ارقامی که عملکرد بالاتری داشتند، مقدار بیش تری را نشان داد. فتوسنتز در همه ارقام کاهش و فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی در اثر شوری افزایش یافت (‮‭12‬ تا ‮‭71‬ %). اما این پارامترها شاخص مناسبی برای شناسایی رقم های متحمل نبودند. در مرحله گلدهی غلظت سدیم برگ کم تر از مرحله رویشی بود (‮‭54‬ %). نسبت %‮‭94‬‭) K/Na)‬، فتوسنتز برگ (%‮‭39‬) و غلظت آنزیم های آنتی اکسیدانی(%‮‭11‬) در برگ ها نیز با افزایش سن گیاه افزایش یافت. بنابراین می توان نتیجه گرفت افزایش نسبت ‭K/Na ‬، افزایش فتوسنتز گیاه و کارآیی بالاتر سیستم دفاعی گیاه میتواند از دلایل افزایش تحمل گیاه به شوری در مرحله گلدهی باشد. بطور کلی با در نظر گرفتن نتایج آزمایش های گلخانه ای رقم نصرت به همراه لاین L‮‭10‬ به عنوان ژنوتیپ های برتر مناسب شرایط شور انتخاب شدند. واژه های کلیدی: لاین و رقم، جو، عملکرد، تحمل به شوری