مطالعه فاکتورهای بیماری زایی عامل بیماری زنگ سیاه گندم ‭(Puccinia graminis f.sp. tritici ) ‬در ایران با کشت خزانه تله ‭93-1389‬

با توجه به ظهور نژاد جدید با قدرت بیماریزایی بالای زنگ سیاه ‭(UG‬‮‭99‬) در افریقا، یمن و ایران و تحت تاثیر قرار دادن ژنهای مقاومت مهم در ارقام تجاری از جمله ژن ‭Sr‬‮‭31‬ ، این پروژه تحقیقاتی جهت مطالعه فاکتورهای بیماریزایی عامل بیماری زنگ سیاه گندم در مناطق گرگان، زرقان، کلاردشت، اهواز، مشهد، کرج، بروجرد، اردبیل و همدان با کاشت خزانه های تله ‭(T.N) ‬به مدت چهار سال اجرا گردید. خزانه شامل ‮‭50‬ لاین ‭(NIL) Near Isogenic ‬که هر لاین دارای ژن/های مقاومت مشخصی ‭(Sr-Gene) ‬به زنگ سیاه است و به همراه تعدادی از ارقام تجاری مهم مورد بررسی قرار گرفتند. بین ارقام و لاین ها نیز رقم حساس موراکو به عنوان ‭Spreader ‬بیماری کاشته شد. این خزانه ها بدون آلودگی مصنوعی به عامل بیماری در مناطق مورد نظر اجرا گردید. زمان کشت برای حفظ سطح سبز گیاه و یادداشت برداری مطلوب در اواخر پاییز انجام گردید. یادداشت برداری برای درصد آلودگی در مرحله ظهور برگ پرچم و زمانی که رقم حساس دارای بالاترین میزان آلودگی را از خود نشان میدهد بر اساس روش اصلاحی کوب و همچنین تیپ آلودگی ‭R (‬مقاوم)، ‭MR (‬نیمه مقاوم)، ‭M (‬نیمه مقاوم تا نیمه حساس)، ‭MS (‬نیمه حساس) و ‭S (‬حساس) انجام شد. نتایج حاصله نشان داد که گیاهان با ژن مقاومت ‭Sr‬‮‭24‬ در تمام مناطق مورد مطالعه و در طی 4 سال اجرای این تحقیق مقاوم بود. بیماریزایی برای سایر گیاهان حامل ژن/های ‭Sr‬،‮‭35‬ ‭SrGT ‬و ‭Sr‬‮‭27‬ در تعداد محدودی از مناطق با حداقل بیماریزایی دیده شد. برای سایر ژن/های در طی 4 سال و در اکثر مناطق بیماریزایی مشاهده شد که نشان دهنده غیر موثر بودن ژن های فوق در کشور میباشد. ارقام تجاری مغان ،3 شیرودی، چمران و آرتا در تمام مناطق این دوره از تحقیق مقاوم به عامل بیماری زنگ سیاه در شرایط مزرعه بودند. سایر ارقام مانند سیروان، پیشگام، پارسی، سیوند، مروارید، گنبد، اروم، میهن، زارع، نیک نژاد، آریا، بهرنگ، کرخه، یاواروس و ‭MV‬‮‭17‬ در طی سالیان مختلف و در مناطق مورد بررسی از واکنش نیمه مقاوم تا نیمه حساس را از خود نشان دادند، که این مورد به تنوع پاتوتایپی عامل بیماری بر می گردد. واژه های کلیدی: گندم، بیماری زنگ سیاه، مقاومت، لاین های آیزوژنیک