نمونه برداری، شناسایی و تعیین پراکنش نماتدهای سیستی سیب زمینی در مناطق سیب زمینی کاری کشور

نماتدهای سیستی سیب زمینی ‭(Potato Cyst Nematodes‬، ‭PCNs) ‬بعنوان یکی از مخرب ترین عوامل بیمارگر محصول سیب زمینی در دنیا محسوب می شوند که تا %‮‭100‬ می توانند باعث خسارت محصول شده و همه ساله در دنیا میلیون ها دلار صرف کنترل این نماتدها می شود. علی رغم انتشار جهانی ‭PCN ‬در دنیا، در ایران این نماتدها بعنوان قرنطینه خارجی محسوب می شدند، معهذا وجود نماتد سیست طلایی سیب زمینی ‭G. rostochiensis ‬در مزارع تولید سیب زمینی خوراکی در منطقه بهار همدان در سال ‮‭1387‬ مشخص و تایید شد. با توجه به اهمیت موضوع و ضرورت بررسی وضعیت آلودگی مزارع سیب زمینی در استان همدان و در کشور مطالعه حاضر انجام شد. در این بررسی مجموعا تعداد ‮‭19517‬ نمونه از سطح تقریبا ‮‭23167‬ هکتار از مزارع سیب زمینی کشور جمع آوری شد. بیشترین نمونه برداری بالغ بر ‮‭14880‬ نمونه خاک در منطقه وقوع عامل بیمارگر ‭Globodera rostochiensis ‬یعنی استان همدان با تمرکز در مناطق سیب زمینی کاری شهرهای بهار و همدان انجام شد. بررسی نمونه ها نشان داد بجز استان همدان در هیچ یک از نمونه های بررسی شده در سایر استان ها آلودگی به نماتدهای سیستی سیب زمینی مشاهده نشد. تمامی جمعیت های بررسی شده در استان همدان، گونه ‮‭1923 , Globodera rostochiensis Wollenweber ‬تشخیص داده شدند. نتایج شناسایی مرفولوژی با نتایج واکنش زنجیره ای پلیمراز با استفاده از پرایمر اختصاصی مطابقت نشان داد و روش مولکولی بکار برده شده نتایج بررسی های مرفولوژی را تایید کرد. تمامی جمعیت های بررسی شده با استفاده از جفت آغازگر اختصاصی طراحی شده برای گونه ‭G. rostochiensis ‬واکنش مثبت نشان دادند و قطعه ای به طول حدود ‮‭320‬ کیلو باز ایجاد شد. برای تعیین پاتوتیپ نماتد سیست طلایی سیبزمینی، تعداد ‮‭10‬ جمعیت از ‮‭10‬ مزرعه مختلف واقع در شهرستان بهار و همدان جمع آوری شد. در آزمایش های گلدانی در شرایط حرارت ثابت ‮‭22-18‬ درجه سانتیگراد حساسیت میزبانی ارقام مقاوم سانته و آگریا و ارقام حساس مارفونا و دزیره نسبت به هر یک از جمعیت ها ارزیابی شد. تمامی ده جمعیت مورد آزمایش توانستند روی ارقام حساس مارفونا و دزیره که نسبت به پاتوتیپ شماره یک ‭(Ro‬1‭) G. rostochiensis ‬کاملا حساس هستند، بسهولت تکثیر یافته و ایجاد آلودگی نمایند در حالی که روی ارقام مقاوم سانته و آگریا آلودگی ایجاد نشد و فاکتور تولید مثل در این ارقام صفر یا نزدیک به صفر بود. با توجه به نتایج ارزیابی مقاومت و حساسیت نسبی ارقام سانته و آگریا نسبت به رقم حساس دزیره و مارفونا پاتوتیپ نماتد سیست طلایی سیب زمینی ‭G. rostochiensis ‬در همدان پاتوتیپ شماره 1 ‭(Ro‬1) تشخیص داده شد. پاتوتیپ شماره 1 غالب ترین پاتوتیپ ‭G. rostochiensis ‬است که در اکثر کشورهای اروپایی و امریکای جنوبی گسترش دارد. واژه های کلیدی: ایران، پراکنش، سیب زمینی، سیست، نماتد، همدان، ‭Globodera rostochiensis