بررسی تنوع ژنتیکی برای کارایی جذب و مصرف نیتروژن در گندم نان

اصلاح و تهیه ارقام گندم باکارایی بالای جذب و مصرف نیتروژن موجب کاهش هزینه های کودهای شیمیایی و اثرات مخرب زیست محیطی آن ها و در نتیجه باعث افزایش سود و عایدی کشاورزان و همچنین سبب جلوگیری ازآلودگی خاک و منابع آب های زیر زمینی در آینده خواهد گردید. بمنظور بررسی تنوع ژنتیکی برای کارآیی جذب و مصرف نیتروژن درگندم نان، در سال اول اجرای طرح ‮‭81‬ نمونه ژنتیکی گندم نان تحت دو شرایط بدون اعمال کود و با اعمال ‮‭200‬ کیلوگرم کود اوره در هکتار در مغان مورد احیا، ارزیابی مقدماتی و خالص سازی قرار گرفتند. درسال دوم ‮‭36‬ نمونه گندم نان منتخب از آزمایش سال اول، در کرج، مغان و ارومیه مجددا در دو تیمار بدون اعمال کود و با اعمال‮‭200‬ کیلوگرم کود نیترات آمونیم در هکتار در دو آزمایش جداگانه بصورت طرح لاتیس ساده در دو تکرار اجرا گردید. در این مطالعه روش ارزیابی و شناسایی ژنوتیپهای گندم با کارآیی بالای جذب و مصرف نیتروژن در کشور بومی سازی شد. درهر سه ایستگاه کرج، ارومیه و مغان تنوع ژنتیکی قابل ملاحظه ای برای میزان جذب و کارآیی مصرف نیتروژن مشاهده گردید. درآزمایش کرج تنوع ژنتیکی برای کارآیی مصرف نیتروژن در مقایسه با کارایی جذب نیتروژن بیشتر بود و بالعکس درآزمایش ارومیه و مغان تنوع ژنتیکی برای کارآیی جذب نیتروژن در مقایسه با کارایی مصرف نیتروژن بیشتر بود. در هر سه ایستگاه کرج، ارومیه و مغان مصرف کود نیتروژن در برخی از صفات سبب افزایش تنوع ژنتیکی و در برخی از صفات موجب کاهش تنوع ژنتیکی گردیده است. درمناطق مورد آزمایش ژنوتیپ های ‮‭19‬ (‮‭1200‬‭-Kc ‬ازایران)، ‮‭23‬ (‮‭987‬‭-Kc ‬از ایران)، ‮‭34‬ (‮‭388‬‭-Kc ‬از ایران) و 6 (رقم شاهدکوهدشت)، از لحاظ کارآیی مصرف نیتروژن و ژنوتیپ های 3 (عظمت لی ازآذربایجان)، ‮‭27‬ (‮‭2682‬‭-Kc ‬ازمریوان) و ‮‭16‬ (‮‭264‬‭-Kc ‬از ایران) از لحاظ کارآیی جذب نیتروژن به سایر ژنوتیپها برتری داشتند. ژنوتیپ های ‮‭19‬ (‮‭1200‬‭-Kc ‬ازایران) ، ‮‭23‬ (‮‭987‬‭-Kc ‬از ایران)، ‮‭34‬ (‮‭388‬‭-Kc ‬از ایران)، 3 (عظمت لی ازآذربایجان)، ‮‭27‬ (‮‭2682‬‭-Kc ‬ازمریوان)، ‮‭16‬ (‮‭264‬‭-Kc ‬از ایران) و 6 (رقم شاهدکوهدشت)، در مناطق مورد آزمایش هم از لحاظ کارآیی جذب نیتروژن و هم از لحاظ کارآیی مصرف نیتروژن به سایر ژنوتیپها برتری داشتند. ژنوتیپهای برگزیده این بررسی مانند نمونه های ژنتیکی ‮‭19‬ (‮‭1200‬‭-Kc ‬ازایران)، ‮‭23‬ (‮‭987‬‭-Kc ‬از ایران)، ‮‭34‬ (‮‭388‬‭-Kc ‬از ایران) از ایران، 3 (عظمت لی ازآذربایجان)، ‮‭27‬ (‮‭2682‬‭-Kc ‬ازمریوان) و ‮‭16‬ (‮‭264‬‭-Kc ‬از ایران) و 6 (رقم شاهدکوهدشت)، می تواند در برنامه ایجاد ارقام جدید با مصرف نیتروژن کمتردر واحد سطح مورد استفاده قرار گیرد. این موضوع می تواند سبب جلوگیری ازآلودگی خاک و منابع آب های زیر زمینی درآینده گردد. واژه های کلیدی: گندم، تنوع ژنتیکی ، نیتروژن، کارایی جذب و مصرف