طرح ملی فرسایش و مهار آن در حوزه های آبخیز

اصل حفاظت خاک و آب در هر کشوری یکی از اصولی ترین پایه های توسعه پایدار در آن کشور است. مطالعات انجام شده اخیر نشان می دهند که در صورت عدم تجدید نظر اساسی در تغییر روند کنونی، افزایش فرسایش خاک، کاهش حاصلخیزی و توان تولیدی آن، آلودگی آب های سطحی و زیرزمینی و تشدید سیلاب های مخرب اجتناب ناپذیر است. بنابراین ضرورت ملی ایجاب می کند با انجام تحقیقات، اصول مدیریت صحیح متناسب با شرایط اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی را تعریف نموده و با اعمال آنها امنیت غذایی کشور را تضمین نمود. در این راستا، یک طرح پژوهشی با نام طرح ملی فرسایش و مهار آن در حوزه های آبخیز تعریف شده است. در قالب این طرح، حوضه های البرز شمالی و جنوبی، اردستان، کارون شمالی و خلیج عمانی انتخاب شدند. در حوضه های البرز شمالی و جنوبی نقش مدیریت و کاربری اراضی بر میزان فرسایش و ویژگی های خاکها و نیز کارآیی مدل ‭PSIAC ‬در برآورد فرسایش و رسوب بررسی شد. در حوزه آبخیز ایران مرکزی (اردستان)، عوامل موثر بر فرسایش و رسوب، گروه های هیدرولوژیک خاک، عملکرد پخش سیلاب در کاهش فرسایش، کارآیی پوشش گیاهی برای تشخیص تخریب خاک، فرسایش بادی و تاثیر پلیمرهای سوپر جاذب بر نگهداشت آب بررسی گردید. سپس خطر فرسایش در منطقه با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی پهنه بندی شد. بررسی میزان فرسایش و رسوب توسط بارانساز صحرایی، بارانساز ثابت و سزیم رادیواکتیو و میزان تکامل خاکها در لندفرم های مختلف، تحقیقات انجام گرفته در حوزه کارون شمالی را شامل می شوند. بررسی ویژگی های مورفومتریک خندق های جنوب شرق ایران با پردازش رقومی تصاویر ماهواره ای، موضوع تحقیق در حوزه خلیج عمانی می باشد. نتایج بدست آمده در حوضه های البرز نشان دادند که کاربری های مرتع و جنگل نقش مهمی را در بهبود وضعیت فیزیکی و شیمیایی خاک داشته اند. وضعیت نامناسب منطقه اردستان از لحاظ پوشش گیاهی، منابع خاک و آب، شرایط اقلیمی، وقوع سیلاب، کیفیت خاک و مشکلات اقتصادی و اجتماعی حاکم بر منطقه باعث تشدید روند بیابان زایی و افزایش توده های شنی گردیده است. دو تیمار کاربری اراضی و شرایط رطوبتی مهم ترین عوامل موثر در افزایش ایجاد هرزآب در حوزه آبخیز گرگک (کارون شمالی) شناسایی شدند. پهنه های خندقی در منطقه دشتیاری (حوزه خلیج عمانی) از سال ‮‭1988‬ تا سال ‮‭2001‬ در حدود 3 برابر رشد داشته است. واژه های کلیدی: حفاظت خاک و آب، مدل فرسایش و رسوب، خندق، سامانه اطلاعات جغرافیایی و کاربری اراضی.