بررسی وضعیت تغذیه ای تاکستان های شهرستان خدابنده

انگور یکی از محصولات مهم باغبانی ایران و استان زنجان است. تغذیه بهینه تاکستان های موجود برای افزایش عملکرد کمی و کیفی محصول ضروری بوده و ارزیابی وضعیت تغذیه ای تاکستان ها و ارایه فرمول صحیح کودی نقش مهمی در این راستا دارد. در حال حاضر از آزمون خاک برای ارزیابی وضعیت تغذیه ای استفاده می شود اما مطالعات نشان می دهد که بین آزمون خاک و برگ در باغ ها رابطه کمی وجود دارد. بهترین روش ارزیابی وضعیت تغذیه ای یک باغ، علاوه بر بررسی عملکرد و کیفیت محصول، تجزیه تلفیقی خاک و گیاه می باشد. بدین منظور مطالعه ای در تاکستان های شهرستان خدابنده انجام شد. نمونه های برگ(‮‭120‬ نمونه) در مرداد ماه سال های ‮‭1390‬ و ،‮‭1391‬ از برگ های میانی ساقه ها و درست روبروی خوشه ها، جمع آوری شدند. نمونه های جمع آوری شده، جهت تجزیه های شیمیایی مربوط به عناصر نیتروژن، فسفر، پتاسیم، منگنز، مس، روی و بور به آزمایشگاه ارسال شدند. برای تعیین ترتیب نیاز غذایی تاکستان ها از روش انحراف از حد بهینه‭(DOP) ‬استفاده گردید. با استفاده از نتایج آزمایشگاهی و میانیابی ما بین نقاط نمونه برداری، نقشه پراکنش هر کدام از عناصر غذایی در برگ درختچه ها، با استفاده از روش وزن دهی عکس فاصله تهیه شد. همزمان با نمونه برداری از برگ ها، نمونه برداری از دو عمق ‮‭30‬ و ‮‭60‬ سانتی متری خاک(‮‭126‬ نمونه) انجام شد و برای تجزیه های معمول به آزمایشگاه ارسال شدند. موقعیت جغرافیایی نقاط نیز توسط یک دستگاه ‭GPS ‬یادداشت شد و با استفاده از این اطلاعات نقشه های پراکنش عناصر و خصوصیات خاک در دو عمق نمونه برداری شده، در محیط ‭GIS ‬تهیه گردید. بر اساس نتایج آزمایشگاهی حاصل از تجزیه نمونه های خاک، بافت خاک های سطحی عموما از نوع لوم و لوم رسی بوده و در عمق مقدار رس افزایش داشته و بافت لوم رسی نسبتا سنگین درصد بیشتری از خاکها را به خود اختصاص داده است. هدایت الکتریکی خاک تاکستانها در حد بسیار خوب بوده و مشکلی از این نظر آنها را تهدید نمی کند. در عمق کمی قلیایت افزایش یافته است. آهک در هر دو عمق خاکها در حد زیاد وجود دارد. کمبود ماده آلی نیز در تمام خاکها وجود دارد. پتاسیم، منگنز و مس خاکها در حد مطلوب می باشد ولی کمبود فسفر، آهن و روی قابل جذب در خاکها مشاهده شد. بین عناصر غذایی پر مصرف، بیشترین کمبود مربوط به عنصر پتاسیم است. به طوری که تمام تاکستان ها نمونه برداری شده کمبود این عنصر را نشان می دهند. زیادبود عناصر پر مصرف نیز در مورد نیتروژن و فسفر مشاهده می شود، به نحوی که حدود ‮‭38‬ درصد سطح شهرستان با زیادبود این دو عنصر مواجه هستند. تمام منطقه دارای کمبود شدید مس و تواما دارای زیادبود عنصر بور هستند. در مورد منگنز حدود ‮‭29‬ درصد منطقه زیاد بود آن را نشان داده ولی کمبود مشاهده نشد. روی وضعیت متفاوتی دارد. ‮‭76‬ درصد تاکستان ها منطقه دارای کمبود روی را نشان می دهند. بر اساس تفسیر نتایج انحراف از حد بهینه در برگ ها، عنصر روی با بیشترین و وسیع ترین میزان کمبود (‮‭90‬ درصد) در درختچه های انگور در صدر توجه قرار دارد و در رتبه اول نیاز غذایی تاکستان ها قرار دارد . سپس پتاسیم با ‮‭66‬ درصد و مس با ‮‭30‬ درصد کمبود در درجه دوم و سوم اولویت نیاز غذایی جای گرفته اند. بیش بود عناصر بور با ‮‭46‬ درصد، منگنز با ‮‭41‬ درصد و فسفر با 9 درصد پراکنش در درجه اول اولویت قرار دارند. با توجه به نتایج حاصل از این تحقیق پیشنهاد می شود که مصرف مواد آلی، پتاسیم، روی و مس در برنامه مدیریت تغذیه ای تاکستان ها گنجانده شود. کلمات کلیدی: وضعیت تغذیه ای، انحراف از حد بهینه، انگور، خدابنده