ارزیابی ذخایر ساردین ماهیان و موتو ماهیان در آب های استان هرمزگان، با تاکید بر داده های صید و صیادی

ارزیابی ذخایر ساردین و موتو در آبهای خلیج فارس و دریای عمان (محدوده استان هرمزگان) با استفاده از پارامترهای پویایی جمعیت و بکارگیری مدل های ارزیابی ذخایر به منظور تعیین سطح بهینه برداشت از این ماهیان انجام شد. نتایج حاصل از آنالیز داده های صید ‮‭16‬ ساله (‮‭1375-90‬) معلوم کرد که میانگین صید بر واحد تلاش(کیلوگرم بر تور ریزی) برای روش تور گوشگیر ‮‭134‬ ، روش جل ساحلی ‮‭988‬ و روش پرساین دو قایقی ‮‭2338‬ کیلوگرم در هر تور ریزی بدست آمد. بیشترین ارتباط بین تلاش صیادی و میزان صید در منطقه قشم (‮‭94.0‬‭=R‬2) و کمترین ارتباط در منطقه بندر لنگه (‮‭51.0‬‭=R‬2) بدست آمد، و منطقه بندرجاسک بصورت (‮‭73.0‬‭=R‬2) بدست آمده است. پارامترهای پویایی جمعیت با استفاده از فراوانی های طولی ماهانه ‮‭10540‬ عدد ساردین سند و‮‭8232‬ عدد موتو معمولی از مهر ‮‭1389‬ تا آذر ‮‭1390‬ در صیدگاه های خلیج فارس(بندرلنگه- جزیره قشم) و دریای عمان(بندر جاسک) و با بکار گیری نرم افزار ‭FiSAT II ‬تعیین گردید. پارامترهای رشد ‭L ‬و ‭K ‬ساردین سند در منطقه خلیج فارس به ترتیب ‮‭19/1‬ سانتی متر و ‮‭1/18‬ درسال، منطقه دریای عمان نیز ‮‭19/1‬ سانتی متر و ‮‭1/11‬ درسال، این مقادیر برای موتو معمولی در خلیج فارس ‮‭9/2‬ سانتی متر و ‮‭1/20‬ درسال، و در دریای عمان ‮‭9/3‬ سانتی متر و ‮‭1/18‬ درسال تخمین زده شدند. تفکیک گروه های طولی به روش باتاچاریا برای ساردین سند 5 کوهورت و برای موتو معمولی 2 کوهورت در سال تشخیص داده شد. نرخ های مرگ و میر صیادی‭(F)‬، مرگ و میر طبیعی‭(M) ‬برای این ماهیان محاسبه گردید و ضریب بهره برداری‭(E) ‬از ساردین سند در خلیج فارس و دریای عمان به ترتیب ‮‭0/58‬ و ‮‭44‬/،0 و برای موتو معمولی نیز به ترتیب ‮‭0/54‬ و ‮‭0/34‬ بدست آمد. طول صید‭(Lc) ‬برای ساردین سند در خلیج فارس و دریای عمان به ترتیب ‮‭11‬ و ‮‭12‬ سانتی متر، و برای موتو معمولی به ترتیب ‮‭6/8‬ و ‮‭6/6‬ سانتی متر بدست آمد. روابط طول - وزن برای این دو گونه محاسبه گردید، و رشد ایزومتریک را در این ماهیان نشان داد. نتایج این تحقیق معلوم کرد که جمعیت های ساردین سند و موتومعمولی در مناطق جزیره قشم و بندرلنگه احتمالا متعلق به ذخیره واحد می باشند، اما شواهد کافی برای تشابه ذخایر این ماهیان در خلیج فارس با دریای عمان بدست نیامد. با استفاده از مدل تامپسول و بل، میانگین زیتوده سالانه برای ساردین و موتو در آبهای استان هرمزگان حدود ‮‭190‬هزار تن تخمین زده شد. حداکثر محصول قابل برداشت‭(MSY) ‬ساردین و موتو در محدوده مورد بررسی بین ‮‭59721‬ تا ‮‭98309‬ تن برآورد گردید. میزان‭MSY ‬برای ساردین در خلیج فارس و دریای عمان به ترتیب ‮‭15222‬ تن و ‮‭3182‬ تن، و برای موتو به ترتیب ‮‭36237‬ تن و‮‭5080‬ تن، در حداقل میزان ‭MSY ‬محاسباتی، بدست آمده است. از طریق آنالیز تولید بر احیا، F‮‭1.0‬ برای ساردین و موتو در هر منطقه برآورد شد، و معلوم کرد برای رسیدن به حداکثر محصول قابل برداشت لازم است تا تلاش صیادی بطور متوسط ‮‭1/75‬ برابر گردد. آنالیز تولید بر احیا، وضعیت صید کمتر از حد مجاز را برای این ذخایر نشان داد. با بررسی روند صید و بهره برداری از این ذخایر در استان هرمزگان، می توان مرحله توسعه ‭(Development phase) ‬را برای این ذخایر تعریف نمود. لغات کلیدی: ساردین، موتو، پویایی جمعیت، زیتوده، حداکثر محصول قابل برداشت، خلیج فارس، دریای عمان