سیستم پیش آگاهی و ردیابی آفات و بیماری های مهم خرما در استان خوزستان

کنه تارتن، کرم میوه خوار، بیماری پوسیدگی گل آذین و عارضه خشکیدگی خوشه خرما از مهمترین آفات و بیماریهای خرما میباشند. هدف از انجام این پژوهش ایجاد سیستم تصمیم گیری در مدیریت آفات و بیماریهای مهم خرما با استفاده از مدلهای آب و هوایی و ژیواستاتیستیکی برای پیش آگاهی و ردیابی آفات و بیماریهای مهم خرما در استان خوزستان بود. داده های شبکه مراقبت استان خوزستان در طی سالهای ‮‭1387‬ تا سال ‮‭1391‬ به مدت پنج سال در منطقه خوزستان در شهرستانهای آبادان، خرمشهر، شادگان، اهواز، ماهشهر و بهبهان مورد استفاده قرار گرفت. جهت برآورد خسارت عوامل مورد بررسی در این پژوهش درصد آسیب آفات و بیماریها، از هر روستا یک نخلستان به صورت تصادفی انتخاب و در طول فصل از آن نمونهبرداری انجام گردید. نتایج نشان داد که خسارت کنه تارتن، کرم میوه خوار، بیماری خامج و عارضه خشکیدگی خوشه خرما در هر سال به ترتیب از حدود خرداد ماه، فروردین، اسفند و تیرماه آغاز گشته و به تدریج بر شدت آن افزوده میگردد. مدل رگرسیون برازش شده برای پیش آگاهی در کلیه مناطق در سطح 1 و 5 درصد معنی دار بود. واریوگرافی پراکنش آفات و بیماریهای خرما در مناطق مورد مطالعه بر اساس مدلهای کروی، نمایی، خطی، خطی تا نقطه سیل و گوسی برازش گردید. میزان اثر قطعه در این مدل برای کنه تارتن، کرم میوه خوار، بیماری پوسیدگی گل آذین و عارضه خشکیدگی خوشه به ترتیب در مناطق آبادان و خرمشهر، شادگان، ماهشهر، اهواز و بهبهان معادل (6/،‮‭2 11‬/،‮‭8 21‬/،‮‭11/4 11‬ و ‮‭12/4‬)، ( ‮‭16‬/،‮‭01 11‬/،‮‭89 3‬/،‮‭0/29 3‬ و ‮‭2/3‬)، (1/،‮‭1 2‬/،‮‭09 1‬/،‮‭2/6 0‬ و ‮‭0/27‬) و (5/،‮‭51 2‬/،‮‭15 0‬/،‮‭1/7 0‬ و ‮‭1/6‬) بوده که نشان دهنده کم بودن خطای برآورد شدت آسیب در فواصل کمتر از فاصله نمونهبرداری بود. دامنه واریوگرام نیز به ترتیب معادل (4/،‮‭7 12‬/،‮‭2 12‬/،‮‭6/5 8‬ و ‮‭7/2‬ )، (7/،‮‭2 12‬/،‮‭1 3‬/،‮‭1/41 6‬ و ‮‭5/04‬)، (9/،‮‭3 4‬/،‮‭1 8‬/،‮‭5/1 9‬ و ‮‭4/2‬) و (1/،‮‭9 4‬/،‮‭7 12‬/،‮‭1/9 4‬ و ‮‭11/06‬)کیلومتر است که در فواصل بیشتر از این حد کمترین همبستگی بین داده باقی میماند. آستانه مدل به ترتیب معادل (‮‭91‬/،‮‭74 0‬/،‮‭67 0‬/،‮‭0/75 0‬ و ‮‭0/96‬)، (‮‭16‬/،‮‭18 0‬/،‮‭09 0‬/،‮‭0/25 0‬ و ‮‭0/28‬)، (‮‭41‬/،‮‭46 0‬/،‮‭46 0‬/،‮‭0/29 0‬ و ‮‭0/58‬) و (‮‭51‬/،‮‭31 0‬/،‮‭37 0‬/،‮‭0/76 0‬ و ‮‭0/49‬) میباشد که نشان دهنده نسبتی از ناحیه مورد مطالعه میباشد که با خطای معادل نوگت یا کمتر از آن آفات و بیماریهای خرما درآن قابلیت ردیابی دارد. نتایج این پژوهش در واقع گامهای اساسی در ایجاد سیستم تصمیم گیری در شبکه مراقبت نخیلات و مدیریت بحران بوده است. کلمات کلیدی: آفات، بیماریها، پیش آگاهی، خرما، ردیابی