بررسی پایداری عمکرد و سازگاری به کشت پاییزه در ازقام و لاین های نخود سفید دیم

نخود ‭(Cicer arietinum L.) ‬دومین گیاه مهم از رده حبوبات مناطق سردسیری بوده و حداقل در ‮‭50‬ کشور جهان کشت می گردد. در بین حبوبات داخل کشور ، نخود مهمترین گیاه محسوب می شود ولی میانگین متوسط عملکرد آن در ایران بسیار پایین تر از میانگین جهانی و حتی پایین تر از میانگین کشور های همجوار است. یکی از راه های افزایش عملکرد نخود در شرایط دیم، تغییر تاریخ کاشت آن از بهار به پاییز است. در این تحقیق به منظور بررسی اثر متقابل ژنوتیپ ا محیط عملکرد ارقام و لاین های نخود، ‮‭13‬ لاین نخود سفید متحمل به سرما همراه با شاهد جم در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار طی سه سال(‮‭1388-1391‬) در کشت پاییزه مورد بررسی قرار گرفتند. در سال اول این آزمایش کلیه لاین ها دمای ‮‭12/6‬- را بدون پوشش برفی تجربه کردند و تعداد ‮‭10‬ لاین از جمله ‭FLIP ‬‮‭26-99‬‭C ‬با عملکرد ‮‭2625/9‬ کیلوگرم در هکتار نسبت به شاهد جم با ‮‭1794/0‬ کیلوگرم در هکتار برتری داشتند کلیه لاین ها در سال دوم آزمایش نیز دمای ‮‭14/4‬- را بدون پوشش برفی تحمل کردندو مقایسه میانگین ها حاکی از برتری لاین های ،‮‭10 9‬ و 6 ‭(FLIP ‬‮‭09-01‬C، ‭FLIP ‬‮‭26-99‬‭C ‬،‭( FLIP ‬‮‭51-02‬‭C ‬به ترتیب با عملکرد دانه ‮‭1523/2‬ و ‮‭1254/7‬ و ‮‭1200/0‬ کیلوگرم در هکتار نسبت به شاهد (رقم جم) با ‮‭923/9‬ کیلوگرم در هکتار بود. در سال سوم نیز از نظر عملکرد لاین های ،‮‭12‬ ،‮‭13‬ ،‮‭9 4‬ و 6 به ترتیب با عملکرد دانه ‮‭902/8‬ و 0/،‮‭0 762‬/،‮‭746/9 761‬ و ‮‭733/5‬ کیلوگرم در هکتار نسبت به شاهد (رقم جم) با ‮‭661/7‬ کیلوگرم در هکتار برتر بودند. با توجه به اینکه اثر سرمای زمستان در 3 سال آزمایش یکنواخت نبود، لاین های شرکت کننده در آزمایشات نیز در برابر سرما تحمل متفاوتی از خود نشان دادند. بطوریکه لاین های 7 و ‮‭13‬ ‭(FLIP ‬‮‭45-99‬C، ‭FLIP ‬‮‭84-02‬‭C) ‬به ترتیب سطوح بالایی از تحمل به سرما را از خود نشان دادند. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه مرکب داده ها لاین های ،6 ،‮‭9 11‬ و 7 ‭(FLIP ‬‮‭84-00‬C، ‭FLIP ‬‮‭84-02‬‭C (FLIP ‬‮‭26-99‬C، ‭FLIP ‬‮‭18-01‬C، به ترتیب با عملکرد دانه ‮‭1559/0‬ و 8/،‮‭1394/1 1456‬ و ‮‭1317/2‬ کیلوگرم در هکتار نسبت به شاهد (رقم جم) با ‮‭1071/3‬ کیلوگرم در هکتار به عنوان لاین های دارای عملکرد بالا شناخته شدند. واژه های کلیدی: پایداری- کشت پاییزه عملکرد دانه - نخود زراعی‭(Cicer arietinum L.)