تعیین مناسب ترین آزمون بنیه(بنیه) بذر ارقام تجاری مختلف سویای تولید استان های گلستان و مازندران

به منظور ارزیابی بنیه بذر و گیاهچه ارقام مهم تجاری سویای استان های گلستان و مازندران در سال های‮‭1388‬ و ‮‭1389‬ به ترتیب شامل: بذرهای گواهی شده ویلیامز و تلار تولید استان گلستان، ساری‭(JK) ‬و ‮‭033‬ تولید استان مازندران و کتول‭(DPX) ‬و سحر، با منشا استان گلستان و ‭JK(‬ساری) و ‮‭033‬ با منشا استان مازندران، پژوهشی آزمایشگاهی و مزرعه ای در سال های‮‭90 1389‬،و ‮‭91‬ به اجرا در آمد. در آزمایشگاه تجزیه کیفی بذر موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال در کرج، بذرهای دارای قوه نامیه استاندارد(‮‭85‬)، بالای استاندارد(بالاترین میزان قوه نامیه نمونه های هر رقم) و زیر استاندارد(پایین ترین میزان قوه نامیه نمونه های هر رقم) تحت آزمون جوانه زنی استاندارد و آزمون های بنیه بذر قرار گرفته و ابتدا قوه نامیه و برخی از شاخص های مرتبط با بنیه بذر و گیاهچه نظیر تعداد گیاهچه های عادی و غیرعادی، سرعت و متوسط زمان جوانه زنی، سرعت جوانه زنی روزانه، طول گیاهچه، ریشه چه و ساقه چه و وزن تر و خشک آنها اندازه گیری شدند. سپس آزمون های بنیه بذر سرما، پیری تسریع شده و هدایت الکتریکی‭(EC) ‬و‭pH ‬انجام گرفتند. بخش آزمایشگاهی به صورت یک آزمایش فاکتوریل دو عاملی4ا3(سه قوه نامیهاچهار رقم) با چهار تکرار بر پایه طرح کاملا تصادفی و مرحله مزرعه ای به صورت یک آزمایش فاکتوریل دو عاملی4ا3با چهار تکرار بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی اجرا شد. در مزرعه به طور روزانه تعداد گیاهچه های ظاهر شده یادداشت برداری گردیده و سرعت ظهور و درصد سبز نهایی گیاهچه ها و برخی ویژگی های مرتبط نیز تعیین شدند. پس از استقرار کامل گیاهچه ها در مزرعه، ارتفاع‮‭20‬ بوته از هر کرت و نیز وزن خشک این بوته ها به عنوان معیاری از بنیه گیاهچه در مزرعه تعیین گردیدند. همچنین پس از برداشت دانه، عملکرد دانه و اجزای آن تعیین شدند. نتایج سال اول پژوهش نشان داد که به جز طول ساقه چه سایر صفات مورد بررسی تحت تاثیر اثر متقابل رقم ا قوه نامیه قرار گرفتند. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین میزان طول گیاهچه مربوط به رقم ‮‭033‬ با قوه نامیه بالا، بیشترین مقدار وزن خشک گیاهچه و لپه مربوط به رقم ویلیامز با قوه نامیه بالا و کمترین میزان آن ها مربوط به رقم تلار با قوه نامیه پایین بود. همچنین رقم ‮‭033‬ با قوه نامیه بالا دارای بیشترین طول ریشه چه و رقم تلار در سطح پایین قوه نامیه کمترین طول ریشه چه را دارا بود. با کاهش قوه نامیه، از طول ساقه چه کاسته شد و رقم ‮‭033‬ به ترتیب دارای بیشترین و رقم ساری دارای کمترین طول ساقه چه بودند. رقم ویلیامز با بالاترین قوه نامیه نیز دارای بیشترین و رقم تلار با پایین ترین قوه نامیه دارای کمترین وزن خشک ساقه چه و ارقام ‮‭033‬ و ویلیامز با قوه نامیه بالا به ترتیب با ‮‭0/26‬ و ‮‭0/25‬ گرم دارای بیشترین وزن خشک ریشه چه بودند. بنابراین با کاهش قوه نامیه بذر در ارقام تجاری سویای مورد بررسی، معیارهای بنیه بذر مورد بررسی با آزمون تجزیه و تحلیل رشد گیاهچه کاهش یافتند. نتایج سال دوم مشخص کرد در آزمون جوانه زنی استاندارد تاثیر قوه نامیه و رقم بر صفات متوسط زمان جوانه زنی، درصد گیاهچه های عادی و غیرعادی معنی دار بود. همچنین اثر متقابل قوه نامیهارقم بر صفات طول گیاهچه و شاخص طولی بنیه گیاهچه معنی دار بود. مقایسه میانگین نشان داد با کاهش میزان سطح قوه نامیه، متوسط زمان جوانه زنی بذر و درصد گیاهچه های غیرعادی افزایش و درصد گیاهچه های عادی کاهش یافت. بیشترین و کمترین شاخص طولی بنیه گیاهچه نیز به ترتیب مربوط به قوه نامیه پایین رقم ‮‭033‬ و قوه نامیه پایین رقم سحر بود. نتایج آزمون پیری تسریع شده نیز نشان داد که اثر متقابل قوه نامیهارقم بر درصد جوانه زنی، شاخص طولی بنیه گیاهچه، درصد گیاهچه عادی و غیرعادی معنی دار بود. بیشترین و کمترین درصد جوانه زنی و درصد گیاهچه های عادی به ترتیب مربوط به قوه نامیه بالای رقم کتول و قوه نامیه پایین رقم سحر بود. بیشترین و کمترین شاخص طولی بنیه گیاهچه نیز به ترتیب مربوط به قوه نامیه بالای رقم کتول و قوه نامیه پایین رقم ‮‭033‬ بود. اثر متقابل قوه نامیهارقم بر میزان هدایت الکتریکی محلول حاوی بذر معنی دار بود و سطح بالای قوه نامیه رقم ‮‭033‬ کمترین و سطح قوه نامیه پایین رقم سحر بیشترین مقدار این صفت را دارا بودند. بررسی صفات مربود به ظاهر شدن گیاهچه در مزرعه نشان داد که تاثیر قوه نامیه و رقم بر صفات تراکم نهایی بوته در واحد سطح، متوسط زمان ظهور گیاهچه و سرعت ظهور گیاهچه معنی دار بود. مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که در بین ارقام مورد بررسی، رقم کتول بیشترین تراکم نهایی بوته در واحد سطح و سرعت ظهور گیاهچه و رقم سحر بیشترین مدت زمان ظهور گیاهچه را داشتند. بیشترین تراکم نهایی بوته در واحد سطح و سرعت ظهور گیاهچه نیز در قوه نامیه بالا و بیشترین متوسط زمان ظهور گیاهچه در قوه نامیه پایین مشاهده شد. اثر متقابل قوه نامیهارقم بر عملکرد دانه نیز معنی دار شد و بیشترین عملکرد مربوط به رقم کتول و کمترین آن مربوط به رقم سحر بود. در بین سطوح مختلف قوه نامیه نیز قوه نامیه بالا بیشترین و قوه نامیه پایین کمترین عملکرد دانه را داشتند. از مجموعه صفات اندازه گیری شده در آزمون جوانه زنی استاندارد و هدایت الکتریکی تنها صفات درصد گیاهچه عادی و درصد گیاهچه غیرعادی با صفات مزرعه همبستگی معنی داری را نشان دادند. به طوری که درصد گیاهچه عادی همبستگی مثبت با تراکم نهایی بوته در واحد سطح(**‮‭0/8‬‭r =) ‬و سرعت ظهور گیاهچه (**‮‭0/8‬‭r=) ‬داشت. همچنین بررسی ضرایب همبستگی ساده بین شاخص های مورد بررسی در آزمون پیری تسریع شده و صفات اندازه گیری شده در مزرعه مشخص نمود که وزن خشک گیاهچه و بنیه وزنی گیاهچه همبستگی مثبت و معنی داری با صفات تراکم نهایی در واحد سطح و سرعت ظهور گیاهچه نشان داد. عملکرد دانه نیز با صفت بنیه وزنی گیاهچه در آزمون جوانه زنی استاندارد و با صفات بنیه طولی گیاهچه، درصد گیاهچ