ارزیابی اثرات اقتصادی بیماری های گندم با تاکید بر زنگ زرد

با توجه به اهمیت بیماریهای گندم در کشور، مهمترین جنبه های مدیریت آن، تعیین ارتباط بین شدت بیماری و خسارت اقتصادی است که جهت دستیابی به این مهم و بررسی و انتخاب کاراترین و موثرترین روش مبارزه به لحاظ اقتصادی ، این تحقیق در استانهای کرمانشاه، فارس و ایلام در سال زراعی ‮‭1388-89‬ انجام شد. اهداف مطالعه شامل برآورد میزان خسارت اقتصادی بیماری گندم، بررسی نقش سازه های اقتصادی-اجتماعی، زراعی و محیطی بر روی خسارت بیماری ، تعیین درصد شیوع بیماری های محصول، بررسی انگیزه های اقتصادی و استراتژی کشاورزان برای کنترل بیماریها ، تعیین میزان حمایتهای دولتی دریافت شده توسط کشاورزان و میزان رضایتمندی آنها در مناطق مورد مطالعه بوده است. در مرحله بررسی های پیمایشی پس از انتخاب کشاورزان نمونه به روش نمونه گیری دو مرحله ای خوشه ای ،اطلاعات به روش پرسشنامه جمع آوری شده است . در این بررسی اندازه نمونه ‮‭330‬ بهره دار مشخص شد. روش تخمین تابع تولید (تابع تولید کاب -داگلاس) و آزمون های آماری جهت تعیین میزان خسارت استفاده گردید. جهت دستیابی به اهداف درصد شیوع بیماری های محصول، بررسی انگیزه های اقتصادی و استراتژی کشاورزان برای کنترل بیماریها ، تعیین میزان حمایتهای دولتی دریافت شده توسط کشاورزان و میزان رضایتمندی آنها در مناطق مورد مطالعه از تحلیل های توصیفی استفاده شد. طبق نتایج بدست آمده ، تقریبا %‮‭63‬از کشاورزان به خاطر خسارت ناشی از بیماری های گندم، پول قرض کرده اند. حدود %‮‭45‬ ازکشاورزان نمونه معتقدند که بیماری های گندم توجه آنها را نسبت به مزرعه داری تغییر داده است. در مناطق هدف بیشترین درصد آلودگی برای زنگ ساقه، زنگ زرد، زنگ قهوه ای و سیاهک بصورت شدید اما در گستره محدود بوده است . عواملی چون سط زیرکشت، مقدار بذر، کودها، تعداد آبیاری، دارای اثر مثبت و معنی داری در میزان عملکرد از لحاظ آماری داشته است. میزان بذر و آبیاری دارای بیشترین اثر روی عملکرد گندم بود. خاک ورزی دارای اثر منفی بر عملکرد بوده و از لحاظ آماری اثر معنی داری روی عملکرد نداشته است. بذر گواهی شده اثر منفی روی عملکرد داشته و کشاورزان اغلب به تمام توصیه ارایه شده توسط کارشناسان ترویجی عمل نمی کنند. تاریخ کاشت و تناوب دارای اثر مثبت بر روی عملکرد بوده ولی از لحاظ آماری معنی دار نیست. اثر زنگ زرد بر روی تولید گندم در مقایسه با دیگر بیماری های فصل زراعی مورد مطالعه، ملایم ولی از لحاظ آماری معنی دار بوده است. آلودگی با زنگ زرد به میزان ‮‭365‬ هزارتن به ارزش ‮‭802‬ میلیارد ریال ، آلودگی سیاهک معمولی به میزان ‮‭440‬ هزارتن به میزان ‮‭966/3‬ میلیارد ریال و آلودگی زنگ قهوه ای به میزان ‮‭87/5‬ هزارتن به ارزش ‮‭192/3‬ میلیارد ریال محاسبه گردید. خسارت سالانه محصول ناشی از بیماریها ‮‭1/6‬ میلیون تن به ارزش ‮‭3485/4‬ میلیارد ریال تعیین میگردد. خسارت ناشی از بیماریها 1/%‮‭10‬ کل تولید سالانه و ارزش خسارت اقتصادی آن 7/%6 ارزش گندم تولیدی بوده است. متداول ترین روش برای مقابله با بیماری های گندم سم پاشی با قارچ کش ها همراه با جایگزین ارقام مقاوم بوده بطوریکه %‮‭94‬ از کشاورزان نمونه این استراتژی را برای مقابله با بیماریها بکار برده اند. %‮‭49‬ از کشاورزان تنظیم تاریخ کشت را به عنوان یکی از استراتژی های کنترل بیماری بیان نمودند، در حالی که %‮‭55‬ از بهره برداران نمونه ،جایگزین ارقام به عنوان یک استراتژی موثر در مقابله با بیماری های گندم مطرح نمودند. %‮‭48‬ از کشاورزان مصاحبه شده گندم را بیمه نمودند. از این تعداد ، ‮‭14‬ درصد کشاورزان بیمه شده از سرویس ارایه شده رضایت کامل (زیاد)، %‮‭56‬ کشاورزان راضی و %‮‭30‬ باقیمانده ناراضی بودند. عمده راهکارهای صورت گرفته از طرف بهره برداران نمونه برای مقابله با کمبود نقدینگی در مناطق هدف به دلیل اثر بیماری گندم بصورت دسترسی به اعتبار از طریق وام های بانک رسمی، خویشاوندان ، پس انداز شخصی و نزول خوارن بترتیب ‮‭66‬ %، ‮‭58‬% ، %‮‭37‬ و %‮‭23‬ بوده است. حدود ‮‭70‬ درصد کشاورزان نمونه از حمایتهای دولتی توسط ارگانهای ذیربط راضی بودند. 5/%‮‭10‬ از کشاورزان از حمایت دولت در کنترل بیماریها از طریق سمپاشی هوایی برخوردار بودند. 2/%‮‭51‬ از کشاورزان از ارقام مقاوم توزیع شده جهت کنترل بیماریها در مناطق هدف استفاده نمودند. 8/%‮‭69‬ از کشاورزان نمونه از سرویس های ترویجی، اطلاعات مورد نیاز را برای کنترل بیماریها دریافت داشته اند. پیشنهاد می گردد با توجه به دیدگاه کشاورزان نمونه و مسیولین مناطق، در مورد استفاده از ارقام مقاوم بعنوان راهکار مهم و موثردر کنترل و مقابله با آفات و بیماریهای گندم ، عوامل موثر بر پذیرش و عدم پذیرش ارقام مقاوم مد نظر قرار گیرد و این نیاز در بخش کشاورزی احساس می گردد که برنامه موثر دولت و سرمایه گذاری دولتی برای کاهش اثر بیماری های گندم، با برنامه های موثر و کارآمد بخش تحقیقات کشاورزی هماهنگ و مرتبط گردد. واژه های کلیدی: گندم، بیماری زنگ، زنگ زرد، ارزیابی اقتصادی