نقش زراعت در بیابانی شدن

به منظور بررسی تاثیر کشاورزی در تخریب اراضی سه منطقه متفاوت از نظر خصوصیات اکولوژیکی و عوامل تخریب (کرمانشاه، دشت سگزی و دشت خورموج) انتخاب و مراحل زیر طی شد: 1- تهیه و جمع آوری اطلاعات و آمار موجود در منطقه مرتبط با عوامل تخریب خاک 2- عملیات میدانی جهت شناخت منطقه و انتخاب مناسبترین مکان براساس اهداف تحقیق 3- عملیات صحرایی برای برداشت نمونههای خاک 4- عملیات آزمایشگاهی مربوط به خاک و آب بر روی نمونههای جمع آوری شده به منظور تعیین پارامترهای مورد نظر 5- انتخاب طرح آماری مناسب و تجزیه و تحلیل دادهها در این تحقیق فرض H0 بر این پایه استوار است که عملیات کشاورزی هیچ تاثیری روی خصوصیات خاک نداشته است و فرض H1 این است که عملیات کشاورزی حداقل روی برخی از پارامترها تاثیر گذاشته است. به منظور بررسی فرضیهها در هر یک از مناطق مورد مطالعه بعد از مشخص کردن مرز منطقه تیمارهای زراعی و غیرزراعی انتخاب شد. با توجه به وضعیت مناطق مورد مطالعه و مشکلات ناشی از کشاورزی بر تخریب خاک، تیمارهای متفاوتی انتخاب شد. اگر چه تیمارها هم در اراضی زراعی و هم در اراضی غیرزراعی انتخاب شدند، ولی تیمارهای انتخابی در اراضی زراعی در هر منطقه با توجه نوع عامل تخریب متفاوت بودند. با توجه به تیمارهای انتخابی نوع اثر تخریبی و میزان تاثیر آنها در هر منطقه مشخص شد. در استان کرمانشاه منطقه مورد مطالعه در سه شهرستان پاوه، کرمانشاه و جوانرود انتخاب شد. در این مناطق سه تیمار اراضی مرتعی، اراضی دیم کم شیب و دیم پرشیب انتخاب شدند و تفاوت خاک 3 تیمار مذکور از نظر تاثیر فاکتورهای تخریبی و فاکتورهای اصلاحی خاک با روش امتیازدهی مشخص شد. در دشت سگزی استان اصفهان با توجه به شرایط منطقه تیمارهای بایر و رها شده، گندمکاری، جو و یونجهکاری انتخاب شد و تاثیر الگوی کشت بر خصوصیات خاک مورد مطالعه قرار گرفت. در منطقه خورموج استان بوشهر 6 تیمار زراعی مربوط به انواع کشتها شامل تناوب کشت بادمجان و سیبزمینی، گوجهفرنگی، سیبزمینی، کنجد، گندم آبی و دیم انتخاب شد و در کنار هر کدام از تیمارهای مذکور یک منطقه به عنوان شاهد تعیین شد. نتایج در منطقه کرمانشاه نشان داد که اراضی دیم کم شیب منطقه روانسر دارای مقادیر پایینتر عوامل تخریبی است و در نتیجه در شرایط مطلوبتری نسبت به سایر تیمارها قرار دارد. همچنین مشخص شد که اراضی دیم پرشیب منطقه پاوه دارای حداکثر میزان مربوطه به عوامل تخریب است و در واقع این تیمار در مقایسه با سایر تیمارها، تیمار نامطلوب محسوب میشود. در دشت سگزی نتایج نشان داد که برخلاف انتظار، در اعماق مختلف از نظر خصوصیات اصلاحی و تخریب اراضی گندمکاری نقش چشمگیری داشته و سایر تیمارها به ویژه اراضی بایر و رها شده تیمار نامطلوب هستند. اراضی گندمکاری شده از نظر خصوصیات اصلاحی افزایش و از نظر عوامل تخریبی کاهش داشته است. سایر تیمارها از لحاظ عوامل اصلاحی کاهش و از لحاظ عوامل تخریبی افزایش دارد. در بین این تیمارها اراضی بایر و رها شده نقش چشمگیری دارد و عوامل اصلاحی در آن بیش از تیمارها کاهش و عوامل تخریبی نیز در آن بیش از سایر خصوصیات افزایش دارد، بنابراین نامطلوبترین کاربری اراضی در منطقهاند. نتایج در دشت خورموج نشان داد که تیمار کشت گوجه (تیمار 2) و کشت کنجد (تیمار 4) در اعماق مختلف از نظر خصوصیات چه اصلاحی و چه تخریبی نقش چشمگیری داشته و تغییرات ایجاد شده در خاک در تیمارهای دیگر چندان زیاد نمیباشد. اراضی کنجدکاری شده مناسبترین و مطلوبترین کاربری اراضی را در منطقه دارا هستند و نامناسبترین کاربری مربوط به تیمار کشت گندم آبی است. در تیمار کشت کنجد زمین از لحاظ خصوصیات اصلاحی افزایش و از لحاظ خصوصیات تخریبی کاهش داشته است و در کشت گندم آبی فاکتورهای اصلاحی بیشترین کاهش و فاکتورهای تخریبی نیز بیشترین افزایش را نسبت به سایر تیمارها دارند، بنابراین نامطلوبترین نوع کاربری اراضی در منطقهاند.