بررسی آلاینده های زیست محیطی (سموم ارگانوکلره، فلزات سنگین، هیدروکربورهای نفتی و سورفاکتانت) در سواحل منطقه جنوبی دریای خزر

پروژه "بررسی آلاینده های زیست محیطی (سموم ارگانوکلره، فلزات سنگین، هیدروکربورهای نفتی و سورفاکتانت) در سواحل منطقه جنوبی دریای خزر" بصورت فصلی در هشت نیم خط (آستارا، انزلی، سفیدرود، تنکابن، نوشهر، بابلسر، امیرآباد و بندر ترکمن) و در ایستگاههای سطحی اعماق ،‮‭10‬ ،‮‭50 20‬ و ‮‭100‬ متر از تاریخ ‮‭1388/6/1‬ لغایت ‮‭1390/3/31‬ با اهداف برآورد و تعیین آلاینده های زیست محیطی در نمونه آبهای سطحی و رسوبات کف مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد، حداکثر درصد سموم ارگانوکلره در نمونه های آب لایه های سطحی اعماق،‮‭50 10‬ و ‮‭100‬ متر بین فصول مختلف ترکیبات ‭(DDD‬، ‭-BHC Heptachlor epoxide‬، ‭Endrin aldehyde‬،)، ‭(DDD) ‬و ‭(aldrin - Endosulfan‬،) بترتیب 5/،‮‭75 62‬ و‮‭100‬ درصد در فصل بهار مشاهده گردید. حداکثر مقدار باقی مانده سموم ارگانوکلره در نمونه های آب لایه های سطحی اعماق مذکور در بین فصول مختلف برای ترکیب آلدرین (بابلسر)، آلدرین (تنکابن) و هپتاکلراپوکساید (آستارا) بترتیب در حد‮‭5/03‬ ، ‮‭3/08‬ و ‮‭31/43‬ میکروگرم برلیتر ‭(ppb) ‬در فصل بهار مشاهده گردید. حداکثر درصد سموم ارگانوکلره رسوبات در اعماق،‮‭50 10‬ و ‮‭100‬ متر برای ترکیبات ‭-BHC ‬و ‭aldrin ( ‬زمستان)، ‭ -BHC ( ‬فصول تابستان و زمستان) و ‭aldrin (‬تابستان) بترتیب ،‮‭75 100‬ و ‮‭87/5‬ درصد گزارش گردید. حداکثر مقدار غلظتی باقی مانده سموم ارگانوکلره رسوبات در اعماق مشابه برای ترکیب ‭-BHC (‬تابستان- نوشهر)، ‭ -BHC (‬تابستان- سفیدرود) و ‭-BHC (‬زمستان تنکابن) بترتیب ‮‭5/96‬ ، ‮‭3/77‬ و ‮‭3/07‬ میلی گرم برکیلوگرم‭(ppm) ‬مشاهده گردید. روند تغییرات غلظتی و پراکنش هیدروکربورهای نفتی ‭(TPHs) ‬در نمونه های آب منطقه جنوبی دریای خزر به صورت تابستان< بهار< پاییز< زمستان می باشد. اما این تغییرات در غلظت ‭TPHs ‬رسوبات به ترتیب زمستان < تابستان مشاهده گردید. میانگین غلظت ‭TPHs ‬در نمونه های آب تمامی فصول، نواحی، اعماق و نیم خط ها کمتر از حد مجاز ‭MPC ‬به ثبت رسید. در این تحقیق، مقایسه ترکیبات نفتی با استاندارد های جهانی نشان داد غلظت ‭DRO ‬در مقایسه با استاندارد ‭EPA ‬وضعیت مشابه ‭TPHs ‬بوده بطوریکه ‮‭95‬ درصد داده ها غلظتی کمتر از حد مجاز بوده اند. اما مقادیر غلظتی ‭GRO ‬در تمام ایستگاه کمتر از حد مجاز ‭EPA ‬بر آورد گردید. مقایسه میزان مواد نفتی رسوبات نشان داد، بغیر از ایستگاههای ناحیه غربی در برخی ایستگاه های سایر نواحی کمتر از استاندارد ‭NRC ‬بود. حداکثر میانگین سالانه عناصر جیوه و سرب نمونه آب در ایستگاه سطحی عمق‮‭50‬ متر بترتیب در نیم خط های نوشهر و امیرآباد مشاهده گردید. نتایج اکثر داده های عناصر کادمیم، سرب و جیوه در مقایسه با غلظت استاندارد اروپا، آمریکا و ژاپن زیر حد غلظت بحرانی بوده است. توزیع فراوانی عناصر کادمیم، سرب، جیوه و نیکل بترتیب ،‮‭98‬ ،‮‭77 96‬ و 6 درصد زیر حد مقادیر کیفیت راهنمای استاندارد کانادا مشاهده گردید. مقادیر حداکثر و متوسط جیوه در فصل زمستان مشاهده بطوریکه متوسط مقادیر جیوه از کیفیت راهنمای استاندارد کانادا ‭(ISQG) ‬فراتر بود. تجمع کادمیم و سرب در رسوبات ایستگاههای حوزه جنوبی تا عمق‮‭50‬ متر نسبتا پایین و زیر حد کیفیت راهنمای استانداردکانادا ‭(ISQG) ‬بود. حداکثر غلظت آلکیل بنزین سولفانات خطی ‭(LAS ) ‬در فصول بهار (ایستگاه انزلی)، تابستان (ایستگاه تنکابن)، پاییز (ایستگاه انزلی) و زمستان (ایستگاه نوشهر) به ترتیب درحد ،‮‭70‬ ،‮‭1450 450‬ و ‮‭87‬ میکروگرم بر لیتر ‭(ppb) ‬گزارش شد. بیشترین تجمع غلظتی در فصول بهار و پاییز (منطقه غرب) و فصول تابستان و زمستان (منطقه میانی) بوقوع پیوست ولی در منطقه شر ق کمترین مقدار مشاهده گردید. براساس استانداردهای موجود، غلظت کنونی شوینده های حوزه جنوبی دریای خزر بحرانی نمی باشد. کلمات کلیدی: سموم ارگانوکلره، هیدروکربورهای نفتی، فلزات سنگین، شوینده ها، آب، رسوب، دریای خزر