بررسی و مقایسه توان بیولوژی بستر اکوسیستم های تخریب یافته و سالم جنگلی راشستان های شمال ایران

گونه ی راش ‭(Fagus orientalis Lipski) ‬یکی از گونه های باارزش جنگل های هیرکانی محسوب می شود و مطالعات گسترده و در زمینه های مختلف روی آن انجام شده است. چرخه ی تحولی در راشستان ها در سه مرحله اساسی اولیه یا جوانی ‭(initial)‬، بلوغ ‭(optimal) ‬و پوسیدگی یا تخریب ‭(decay) ‬قابل تفکیک هستند. به طور یقین در این چرخه عوامل اقلیمی و ادافیکی تاثیرگذار هستند. از عوامل مختلف موجود در خاک، ویژگی های زیستی و در میان آنها فعالیت آنزیم های خاک به سرعت در برابر تنش های محیطی تغییر می کنند و می توان از آنها برای ارزیابی پتانسیل خاک و اثرات فعالیت های انسانی یا تنش های محیطی بر آن استفاده کرد. اهداف این پژوهش ارزیابی فعالیت آنزیمص های مختلف در خاک در مراحل متفاوت تحولی در یک راشستان مدیریت شده و همچنین مقایسه ی این مجموعه با راشستان تخریب شده در دو منطقه از استان های گیلان (شفارود) و مازندران (کلاردشت) طی دو فصل سال بود. در هر کدام از مراحل تحولی ذکر شده پنج نقطه به طور تصادفی انتخاب و از عمق ‮‭20-0‬ سانتی متر از خاک آنها نمونه برداری انجام شده است. فعالیت هر چهار آنزیم اسیدفسفاتاز، آلکالین فسفاتاز، دهیدروژناز و اوره آز در هر دو منطقه ی مدیریت شده و تخریب شده کلاردشت در مقایسه با شفارود بالاتر بود که نشان دهنده تعادل پوششی، میکروارگانیسمی و همچنین دما و رطوبت مطلوب تر در راشستان های کلاردشت است. فعالیت آنزیم ها به طور کلی در هر دو استان در بهار بیشتر از پاییز بود. فعالیت آنزیم های بررسی شده در راشستان های تخریب شده شفارود و کلاردشت بیشتر از راشستان های مدیریت شده بود که می تواند بدلیل میزان بالاتر سوبسترای مورد نیاز برای فعالیت آنزیم ها از جمله مواد آلی در راشستان های تخریب شده است. فعالیت آنزیم های خاک در مراحل مختلف تحولی و در هر دو فصل دارای اختلاف معنی دار با هم بودند که نشان می دهد ریشه ی گیاهان و میکروارگانیسم ها در محل های مجاور هم نیز می توانند تحت تاثیر عوامل محیطی قرار گرفته و آنزیم های خود را به عنوان شاخص های باارزش و منعکس کننده ی این تغییرات محیطی معرفی نمایند. فعالیت آنزیم ها در شفارود در پنج نوبتی که در سال های مختلف نمونه برداری شد در مجموع در مرحله ی پوسیدگی بیشتر بود. در مازندران گاهی در مرحله ی پوسیدگی و گاهی در مرحله ی بلوغ فعالیت بیشتر بود. با درنظر گرفتن نقش دو متغیر نور و بقایای گیاهی، شاید بتوان با استفاده از داده های دیگر مانند سطح تاجص پوشش، تعداد پایه در هکتار، تعداد درخت افتاده و دلایل دیگری برای تفاوت فعالیت آنزیم ها در مراحل مختلف تحولی ارایه کرد. کلمات کلیدی: راش ؛ مدیریت ؛ آنزیم های خاک ؛ مراحل تحولی