تاثیر استفاده از بقایای گیاهی کلزا و مصرف نیتروژن بر بهبود برخی خواص فیزیکی و شیمیایی خاک و عملکرد محصول کشت بعد

تامین و افزایش منابع مواد آلی خاک ها در راستای تحقق اهداف کشاورزی پایدار است. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر استفاده از بقایای گیاهی کلزا و مصرف نیتروژن بر بهبود خواص فیزیکی و شیمیایی خاک و عملکرد محصول سال بعد در تناوب کلزا- گندم از سال ‮‭1384‬ به مدت پنج سال زراعی در قالب طرح آماری کرتهای خرد شده نواری با ‮‭12‬ تیمار درچهار تکرار در ایستگاه تحقیقاتی چهارتخته شهرکرد اجرا شد. تیمارهای بقایای گیاهی کلزا شامل ‭(M‬1: جمع آوری کاه و کلش و خارج کردن از سطح کرت ها M2: برگرداندن بقایای کاه و کلش با گاو آهن برگرداندار M3: برگرداندن بقایای کاه و کلش به خاک به وسیله دیسک و ‭:M‬4 مخلوط کردن کاه و کلش موجود با خاک سطحی به وسیله دیسک و سپس به زیر خاک کردن آن به وسیله گاو آهن برگرداندار) در کرت های اصلی و سطوح مصرف نیتروژن (صفر‭= N‬1، ‮‭25‬ ‭= N‬2و‮‭50‬ ‭= N‬3 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار از منبع اوره) در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب صفات مورد بررسی در گندم نشان داد مدیریت بقایای گیاهی بر روی عملکرد کل، عملکرد دانه و جرم مخصوص ظاهری در سطح یک درصد و بر روی شاخص برداشت در سطح پنج درصدتاثیر معنی دار داشت ولی بر روی کربن آلی اثر معنی داری نداشت. حداکثر مقدار عملکرد کل، عملکرد دانه و شاخص برداشت از تیمار M2 حاصل شد. بیشترین میزان کربن آلی و جرم مخصوص ظاهری از تیمار M3 حاصل شد. بیشترین میزان پروتیین دانه از تیمار M4حاصل شد. مصرف سطوح مختلف نیتروژن تاثیر معنیصداری بر عملکرد کل گندم در سطح یک درصد و بر درصد پروتیین در سطح پنج درصد ایجاد نمود ولی بر روی دیگر عوامل مورد مطالعه تفاوت معنی داری مشاهده نگردید. حداکثر عملکرد کل، عملکرد دانه، شاخص برداشت، کربن آلی و جرم مخصوص ظاهری خاک از تیمار N2 بدست آمد. بیشترین میزان پروتیین دانه از تیمار N3 حاصل شد. در بین اثرات متقابل تنها اثر متقابل نیتروژن در بقایا در سال بر عملکرد دانه و بر روی شاخص برداشت معنی دار شد ولی بر دیگر عوامل مورد مطالعه تاثیر معنی دار مشاهده نشد. با وجود معنی دار نشدن اثرات متقابل، حداکثرعملکرد کل گندم، عملکرد دانه، شاخص برداشت و کربن آلی از تیمار M2N2 به ترتیب به میزان ،‮‭4341 11020‬ کیلوگرم در هکتار، ‮‭37‬ و ‮‭0/79‬ درصد به دست آمد. حداکثر میزان پروتیین و وزن مخصوص ظاهری خاک به ترتیب از تیمار M2N3 و M3N1 حاصل شد. نفوذ پذیری خاک در تیمارهای مدیریت بقایای گیاهی نشان داد سرعت نفوذ آب به خاک (در مراحل اولیه) در کرت های با عملیات خاکورزی حداقل M2)و ‭(M‬3بیشتر از کرت های خاکورزی معمول‭( (M‬1بود. ولی در مراحل انتهایی نفوذپذیری در تمام تیمارهای بقایای گیاهی شبیه به هم و ثابت می باشد. با توجه به نتایج پنج ساله این آزمایش تیمار M2N2( برگرداندن کاه و کلش موجود با گاو آهن برگرداندار به زیر خاک و مصرف ‮‭25‬ کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص از منبع اوره) برای این رقم کلزا در منطقه شهرکرد و مناطق با شرایط خاک و اقلیم مشابه محل آزمایش توصیه می گردد. واژه های کلیدی: کلزا، مدیریت بقایای گیاهی، نیتروژن، پروتیین، خاکورزی، شهرکرد