بررسی و شناخت و یژگی های رودخانه ها و مسیل های استان آذربایجان شرقی

استفاده از بانکهای اطلاعاتی در زمینه های مختلف علمی، به منظور ارایه برنامه ریزی های جامع و سیاست گذاری های دقیق در دنیا گسترش و از اهمیت بالایی برخوردار میباشد. در این راستا با توجه به منابع محدود آبی کشور، افزایش بی رویه جمعیت و بسیاری عوامل تاثیرگذار دیگر ارایه بانکهای اطلاعاتی در گرایش منابع آبی بمنظور استفاده بهینه از این اطلاعات در زمینه های مورد نیاز اجتناب ناپذیر است. طرح تحقیقاتی حاضر در قالب بانک اطلاعات رودخانه های استان بمنظور برنامه ریزی صحیح و بهره برداری درست از منابع زیستی، داشتن آمار و اطلاعات رودخانه ها مشتمل بر ویژگی های مربوط به وضعیت هندسی، ریخت شناسی، هیدرولیکی، رسوب با هدف شناخت مشکل ها و تعریف طرحهای تحقیقاتی و اولویت بندی طرحهای مهندسی رودخانه تهیه و ارایه شده است. استان آذربایجان شرقی با مساحتی حدود ‮‭45681/1‬ کیلومترمربع و ‮‭4450/8‬ کیلومترمربع دریاچه ارومیه در محدوده سه حوزه آبریز اصلی ارس، قزل اوزن(سفید رود) و دریاچه ارومیه از حوزه های اصلی دوازده گانه کشور واقع شده است. مجموع جریانات آبهای سطحی و زیرزمینی استان در حدود ‮‭23086‬ میلیون مترمکعب می باشد. وجود ‮‭24‬ رودخانه دایمی با ‮‭74‬ ایستگاه هیدرومتری فعال همگی بیانگر جایگاه ویژه کشاورزی در سطح استانی و کشوری می باشد. در این بررسی جهت رسیدن به اطلاعات کافی و قابل استناد اقدام به جمع آوری کلیه آمار و اطلاعات هیدرومتری (دبی،کیفیت، رسوب) و خسارات ناشی از سیل گردیده و بصورت کامل در بانک اطلاعاتی ارایه شده است. از نظر پوشش گیاهی در واحدهای هیدرولوژیک استان و حاشیه 2 کیلومتری رودخانه ها، واحد هیدرولوژیک آجی علیا بیشترین، واحد هیدرولوژیک اراضی حاشیه دریاچه اورمیه کمترین درصد پوشش به ترتیب ‮‭58/63‬،‮‭51/60‬ و ‮‭59/7‬،‮‭11/11‬ و متوسط استان به ترتیب ‮‭81/77‬،‮‭48/51‬ برآورد شده است. از نظر فرسایش پذیری، واحدهای هیدرولوژیک قطور و تیوان حداکثر امتیاز ‮‭500‬ و دره رود با ‮‭125‬ حداقل امتیاز و متوسط استان ‮‭340‬ امتیاز برآورد شده است. از نظر تراکم آبراهه ای واحدهای هیدرولوژیک آجی سفلی، مردق چای و لیلان چای با میزان ‮‭0/49‬ کیلومتردرکیلومترمربع بالاترین و واحد هیدرولوژیک صوفیان با ‮‭0/14‬ کیلومتردرکیلومترمربع کمترین میزان تراکم را به خود اختصاص داده اند. براساس ‮‭18‬صفت مورد بررسی رودخانه ها با استفاده از آزمون خوشه ای، رودخانه های استان به سه کلاس تقسیم شده که رودخانه های قرنقو، شهرچای، آیدوغموش، اهرچای، لیلان چای، حاجیلرچای کلیبر و صوفی چای در کلاس اول، رودخانه قزل اوزن در کلاس دوم و رودخانه های آجی چای و زیلبر در کلاس سوم قرار گرفته اند. واژه کلیدی: بانک اطلاعات، مهندسی رودخانه، ایستگاه های هیدرومتری، دبی سیلابی، کیفیت آب، رسوب، فرسایش پذیری