بررسی الگوی استفاده از اراضی در استان های جنوب ایران

عدم وجود مدیریت صحیح استفاده از اراضی در یک حوزه آبخیز، تاثیرات نامناسبی بر منابع موجود در آن دارد. برای کاهش اثرات محیطی و اقتصادی فرسایش که ناشی از سو مدیریت در استفاده از اراضی است، نیاز به تدابیری در حوزه های آبخیز می باشد. بهینه سازی کاربری اراضی یکی از راه کارهای مناسب برای دست یابی به توسعه پایدار و کاهش هدررفت منابع می باشد. هدف اصلی از انجام این تحقیق، تعیین سطح بهینه کاربری اراضی به منظور افزایش درآمد ساکنین و کاهش میزان اثرات فرسایش در حوزه آبخیز سد سنا می باشد. به منظور رسیدن به توسعه و بکارگیری روشی جهت ترسیم الگوی بهینه استفاده از اراضی برای داشتن حداقل فرسایش و رسوب، و افزایش درآمد کاربران با استفاده از مدل برنامه ریزی چند هدفی متناسب با شکل توابع هدف و محدودیت ها گزینه های بهینه تعیین و ارایه گردیدند. برای این کار مدل برنامه ریزی خطی برای سه سناریوی مختلف وضعیت کنونی کاربری ها، وضعیت کنونی کاربری ها با اعمال مدیریت اراضی و وضعیت استاندارد کاربری ها و مطابق با اصول و معیارهای علمی مورد استفاده قرار گرفت. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که سطح کاربری های فعلی جهت کاهش میزان فرسایش و افزایش درآمد ساکنین حوزه مناسب نبوده و در شرایط بهینه باید تغییر کند. در شرایط بهینه سطح اراضی باغی‮‭832/66‬ درصد افزایش، سطح اراضی مرتعی بدون تغییر، سطح اراضی کشت آبی ‮‭62/45‬ درصد کاهش و سطح اراضی کشت دیم نیز‮‭20/37‬ درصد کاهش می یابد. همچنین نتایج حاصله از میزان سود و فرسایش نشان داد که درصورت بهینه سازی کاربری اراضی میزان فرسایش در شرایط فعلی، با اعمال مدیریت اراضی در کاربری های فعلی و در شرایط استاندارد به ترتیب ‮‭5/3‬ درصد، ‮‭31/7‬ درصد و ‮‭43/4‬ درصد کاهش و میزان سود به ترتیب ‮‭73‬/،‮‭242/57 47‬ و ‮‭242/57‬ درصد افزایش می یابد. با توجه به نتایج حاصله از این پژوهش، پیشنهاد می گردد که از کشت تلفیقی درختان خرما و گیاه آلویه ورا جهت بهینه کردن حداکثر سود و حداقل فرسایش استفاده گردد. همچنین می توان با استفاده از این روش ضمن کنترل فرسایش خاک، از هر مترمکعب آب که عامل محدود کننده کشاورزی منطقه است بازدهی بیشتری بدست آورد. واژه های کلیدی: بهینه سازی، برنامه ریزی خطی، مدیریت اراضی، فرسایش، سوددهی.