تعیین نقشه آلودگی اراضی استان گلستان به قارچ ‭Verticillium dahliae ‬و عوامل موثر بر شاخص بیماری پژمردگی پنبه

بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی یکی از مهمترین بیماری های پنبه است که تقریبا در تمام مناطق پنبه کاری دنیا وجود دارد.عامل اصلی این بیماری، قارچ ‭Verticillium dahliae Kleb. ‬گزارش شده است . در این تحقیق مهمترین عوامل مدیریتی موثر در همه گیری بیماری شامل اثر بیماری بر خصوصیات کمی و کیفی پنبه ، همبستگی صفات موثر در عملکرد با تحمل به بیماری ،دامنه و اختصاصی بودن میزبان ، نقش علف های هرز در بقا عامل بیماری ،اثر توالی زراعی بر شیوع بیماری ، تنوع جدایه های ‭ V. dahliae ‬از نظر خصوصیات مرفولوژی و بیماریزایی ،تاثیر تراکم بوته و تاریخ کاشت در ارقام پنبه برشیوع بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی پنبه بررسی شدند .جمعیت اولیه عامل بیماری درگرم خاک محاسبه ،خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک ، درصد ، شدت وشاخص بیماری و میزان کاهش عملکرد ناشی از بیماری در ‮‭143‬مزرعه در استان گلستان اندازه گیری وهمبستگی بین آنها برازش شد .پیش بینی و کارایی عامل بیماری بر اساس تجزیه و تحلیل داده های تحقیق معین شد.نتایج تحقیقات نشان داد که بیماری پژمردگی ورتیسیلیومی باعث کاهش ارتفاع بوته، تعداد گره ، تعداد شاخه های زایا ، تعداد غوزه در بوته، وزن غوزه، وزن هزاردانه، عملکرد ، تعداد برگ، کیل، استحکام الیاف، ضریب میکرونر، طول و یکنواختی الیاف و کاهش قوه نامیه بذور استحصالی از بوته های بیمار و افزایش درصد چربی پنبه دانه می شود. همبستگی بین جمعیت اولیه ‭(y ) ‬قارچ ‭V . dahliae ‬و درصد بیماری‭(x ) ‬با منحنی ( ‮‭0/68‬ = ‮‭74/5‬ ، ‭( r‬2 ‭x ‬‮‭4/01‬ ‭= y ‬ودر حالتی که لگاریتم طبیعی نسبت بوته های غیر آلوده در نظر گرفته شدند با منحنی ( ‮‭0/59‬ = ‮‭25/0‬ ، ‭( r‬2 ‭x ‬‮‭0/09‬ ‭= y ‬برازش شد . بین جدایه های جمع آوری شده از کنجد ، پنبه ، بامیه ، پسته ، بادنجان ، خیار ، گوجه فرنگی اختصاصیت میزبانی مشاهده نشد . قارچ ‭V. dahliae ‬از ساقه کیسه کشیش ، اسفناج وحشی ، تاج ریزی سیاه ، غوزک و یونجه زرد و از ریشه تاج ریزی سیاه ، عروسک پشت پرده ، تاج خروس ، نوعی کنگر، داتوره ، طوق و سلمه تره جدا و مورد شناسایی قرار گرفت. کاشت گندم و جو بعد از پنبه موجب کاهش جمعیت عامل بیماری بین ‮‭50‬ تا ‮‭68‬ درصد شد .جدایه ها عامل بیماری از نظر علایم ایجاد شده در پنبه و بامیه به دو گروه برگ ریز و غیر برگ ریز تقسیم شدند.کاهش فاصله بوته در روی ردیف ، و تاخیر در تاریخ کاشت سبب کاهش شاخص بیماری در ارقام پنبه شد .پیش بینی بیماری در رقم ساحل در حالتی که کلیه بوته های پنبه را مستعدآلودگی در نظر گرفته شدند ، با معادله ( ‮‭0/69‬ ‭= r‬2 ) ، ‮‭8/8‬‭- X‬‮‭2/65 2‬‭+ X‬‮‭4/107‬ ‭= y ‬در این معادله X1 جمعیت عامل بیماری بر اساس پرگنه در هر گرم خاک خشک ، X2 درصد لای به درصد شن و ‭Y ‬درصد بیماری می باشد ودر حا لتی که لگاریتم طبیعی نسبت جمعیت غیر آلوده در نظر گرفته شدند با فرمول ( ‮‭0/60‬ ‭= r‬2 ) ، ‮‭0/632‬‭- X‬‮‭0/009 2‬‭+ X‬‮‭0/0927 1‬ ‭= y ‬تعیین گردید . در این معادله X1 جمعیت عامل بیماری بر اساس پرگنه در هر گرم خاک خشک ، X2 درصد لای می باشد .کارایی زادمایه عامل ، تحت تاثیر سال ، رقم و سویه قرار گرفت . در ارقام متحمل ، افزایش تراکم گیاهی ، تاخیر در تاریخ کاشت و سویه غیر برگ ریز کاهش کارایی و در سویه برگ ریز وکاشت زود هنگام افزایش کارایی زادمایه عامل بیماری مشاهده گردید . واژه های کلیدی: پژمردگی ورتیسیلیومی، جمعیت عامل بیماری، پنبه، ‭Verticillium dahliae