کاربرد روش اسپکتروفتومتری در تعیین آلودگی های پنهان آفات انباری خرمای صادراتی

تشخیص آلودگی های آفات انباری در مبادی صادراتی کشور به منظور جلوگیری از بازگرداندن خرمای صادراتی و زیان های اقتصادیی ناشی از آن ضرورت بسیار دارد. روش های قدیمی برای تشخیص آفات انباری چندان دقیق نیست. این پژوهش به منظور تدوین برنامه نمونه برداری از آفات انباری مهم خرما شامل شپشه دندانه دار ‭Oryzaephilus surinamensis‬، شب پره آرد ‭Ephestia kuheniella ‬و شب پره هندی ‭Plodia interpunctella ‬در سه رقم صادراتی شامل سایر، زاهدی و دیری انجام با استفاده از روش اسپکتروفتومتری انجام شد. نتایج نشان داد که طول موج حداکثر جذب برای مراحل رشدی تخم، لارو، شفیره و حشره کامل آفات شپشه دندانه دار، شب پره آرد و شب پره هندی در رقم سایر به ترتیب معادل ،‮‭1214‬ ،‮‭1223‬ ،‮‭1216‬ ،‮‭1236‬ ،‮‭1275‬ ،‮‭1340‬ ،‮‭1360‬ ،‮‭1370‬ ،‮‭1280‬ ،‮‭1370‬ ،‮‭1400‬ ،‮‭1420‬ نانومتر، برای رقم زاهدی به ترتیب معادل ،‮‭1220‬ ،‮‭1240‬ ،‮‭1280‬ ،‮‭1300‬ ،‮‭1210‬ ،‮‭1270‬ ،‮‭1320‬ ،‮‭1360‬ ،‮‭1310‬ ،‮‭1320‬ ،‮‭1400 1380‬ نانومتر و برای رقم دیری به ترتیب معادل ،‮‭1410‬ ،‮‭1200‬ ،‮‭1250‬ ،‮‭1270‬ ،‮‭1320‬ ،‮‭1340‬ ،‮‭1380‬ ،‮‭1300‬ ،‮‭1400 1350‬ ، ‮‭1410‬ و ‮‭1410‬ نانومتر بود. با توجه به این نتایج روش اسپکتروفتومتری توانایی تشخیص نوع گونه و مراحل مختلف رشدی را در سه رقم مورد مطالعه دارا بود. ضریب تبیین مدل تشخیص حداقل بالاتر از ‮‭0/5‬ بود که نشانگر مناسب بودن طول موج حداکثر جذب برای تشخیص است. تعداد نمونه لازم برای ارزیابی صحیح سه آفت انباری شپشه دندانه دار، شب پره آرد و شب پره خشکبار در مراحل مختلف رشدی تخم، لارو، شفیره و حشره کامل برای رقم سایر به ترتیب معادل 2 ، 2 ، 2 ، ،‮‭1 2‬ ، ،1 ،1 ،‮‭2 3‬ ، ،‮‭2 2‬ و 2 نمونه ‮‭110‬ گرمی، برای رقم زاهدی به ترتیب معادل ،‮‭1 1‬،2 ، ،2 ،1 ،1 ،3 ،3 ،1 ،‮‭2 1‬ و 3 نمونه ‮‭110‬ گرمی و برای رقم دیری به ترتیب معادل ،1 ،2 ،2 ،2 ،1 ،1 ،3 ،3 ،1 ،‮‭2 2‬ و 2 نمونه ‮‭110‬ گرمی بود. با توجه به نتایج بدست آمده ملاحظه شد که در روش اسپکتروفتومتری تعداد نمونه لازم جهت ارزیابی صحیح کم و حداکثر از سه نمونه تجاوز نمی کند. پراکنش مراحل مختلف رشدی سه آفت مورد بررسی در سه رقم سایر، زاهدی و دیری نزدیک به یکنواخت بوده و نمونه برداری تصادفی بدون توجه به ناحیه خاصی از بستر زیست آفات در توده خرما امکان پذیر است. در این پژوهش از دو مولفه ‭RV ‬و ‭RNP ‬جهت ارزیابی سطح دقت و ارزیابی کارایی روش در برآورد تراکم آفات استفاده شد. مقدار پارامتر ‭RV ‬برای سه آفت مورد بررسی در چهار مرحله رشدی برای رقم سایر به ترتیب معادل ‮‭23‬/،‮‭26 2‬/،‮‭15 3‬/،‮‭52 3‬/،‮‭1/42 2‬ ، ‮‭64‬/،‮‭78 1‬/،‮‭71 1‬/،‮‭23 3‬/،‮‭27 2‬/،‮‭3/15 3‬ و ‮‭3/52‬ برای رقم زاهدی به ترتیب معادل ‮‭23‬/،‮‭26 2‬/،‮‭15 3‬/،‮‭52 3‬/،‮‭42 2‬/،‮‭64 1‬/،‮‭78 1‬/،‮‭71 1‬/،‮‭23 3‬/،‮‭27 2‬/،‮‭3/15 3‬ و ‮‭3/52‬ برای رقم دیری به ترتیب معادل ‮‭39‬/،‮‭24 1‬/،‮‭91 2‬/،‮‭12 2‬/،‮‭59 3‬/،‮‭63 1‬/،‮‭62 1‬/،‮‭34 4‬/،‮‭78 4‬/،‮‭24 1‬/،‮‭2/62 3‬ و ‮‭2/24‬ بود، لذا در تمام موارد دقت نمونه برداری کمصتر از ‮‭10‬ بوده که نشانگر توانایی کاربرد روش در برنامه اجرایی و پژوهشی می باشد. در کنار دقت بالا، هزینه نمونه برداری نیز حایز اهمیت است که این موضوع با استفاده از شاخص ‭RNP ‬ارزیابی شد. مقدار این شاخص در سه آفت مورد بررسی در چهار مرحله رشدی برای رقم سایر به ترتیب معادل ‮‭47‬/،‮‭31 22‬/،‮‭85 15‬/،‮‭81 15‬/،‮‭19‬ ،‮‭35 35‬/،‮‭15 30‬/،‮‭48 28‬/،‮‭47 13‬/،‮‭15/31 22‬،‮‭15/85‬ و ‮‭19/81‬برای رقم زاهدی به ترتیب معادل ‮‭79‬/،‮‭06 39‬/،‮‭39 18‬/،‮‭37 32‬/،‮‭54 22‬/،‮‭58 22‬/،‮‭15 27‬/،‮‭33 13‬/،‮‭51 10‬/،‮‭71 36‬/،‮‭15/58 23‬ و ‮‭10/99‬ و برای رقم دیری به ترتیب معادل ‮‭95‬/،‮‭73 35‬/،‮‭19 20‬/،‮‭06 17‬/،‮‭32 16‬/،‮‭69 31‬/،‮‭82 30‬/،‮‭53 90‬/،‮‭15 11‬/،‮‭15/44 28‬ ، ‮‭19/05‬ و ‮‭22/37‬ بود. با توجه به نتایج بهصدست آمده مهمصترین نکته ای که روش اسپکتروفتومتری را از سایر روشصها متمایز می کند توانایی تشخیص مراحل پنهان آفت نظیر تخم و شفیره با حداکثر دقت و حداقل هزینه ممکنه است. کلمات کلیدی: خرما، آفات انباری، نمونهصبرداری، اسپکتروفتومتری