بهینه سازی مدیریت آلودگی آب و خاک در یکی از زیرحوزه های معرف رود زرد

برای کاهش اثرات محیطی و اقتصادی آلودگی منابع خاک و آب که ناشی از سو مدیریت در استفاده از اراضی و منابع مختلف است، نیاز به تدابیری در حوزه های آبخیز می باشد. این امر مدیران حوضه را قادر می سازد تا از بین ترکیبات متنوع کاربری اراضی، گزینه بهینه طوری انتخاب گردد که با وضعیت موجود، علاوه بر کاهش آلودگی منابع آب و خاک، درآمد مناسبی را برای ساکنین حوزه به ارمغان آورد. در این تحقیق که در یکی از حوزه های آبخیز رود زرد صورت می گیرد، انواع مختلف مدیریت اراضی، به همراه درآمد خالص ناشی از آن مشخص و میزان آلودگی منابع آب و خاک در هر یک از آن ها محاسبه و به عنوان داده های ورودی مورد استفاده قرار می گیرد. به منظور رسیدن به توسعه و بکارگیری روشی جهت ترسیم الگوی بهینه مدیریت اراضی برای داشتن حداقل آلودگی منابع آب و خاک و افزایش درآمد کاربران با استفاده از مدل برنامه ریزی چند هدفی متناسب با شکل توابع هدف و محدودیت ها گزینه های بهینه تعیین می گردند. هدف اصلی در انجام این پژوهش، تعیین سطح بهینه کاربری اراضی به منظور کاهش میزان هدررروی عناصر غذایی خاک و ارتقا درآمد ساکنین حوزه آبخیز ابوالعباس واقع در شمال شرق استان خوزستان می باشد. به این منظور مدل برنامه ریزی خطی چند هدفی در سه گزینه وضعیت کنونی کاربری ها و بدون اعمال مدیریت اراضی، وضعیت کنونی کاربری ها و اعمال مدیریت اراضی و وضعیت استاندارد کاربری ها و مطابق با اصول و معیارهای علمی مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که سطح کاربری های فعلی جهت کاهش میزان هدرروی عناصر غذایی و افزایش درآمد ساکنین حوزه مناسب نبوده و در شرایط بهینه باید تغییر نماید. در شرایط بهینه سطح اراضی جنگلی ‮‭1/81‬ درصد افزایش، سطح اراضی باغی ‮‭55/67‬ درصد افزایش، سطح اراضی مرتعی بدون تغییر، سطح اراضی کشت آبی ‮‭67/49‬ درصد کاهش و سطح اراضی کشت دیم نیز ‮‭31/36‬ درصد کاهش می یابد. علاوه بر این، نتایج نشان داد که در صورت بهینه سازی کاربری اراضی در شرایط فعلی و بدون اعمال مدیریت اراضی، میزان هدرروی عناصر غذایی و درآمد خالص کل حوزه به ترتیب‮‭2/53‬ درصد کاهش و ‮‭29/7‬ درصد افزایش، در صورت اعمال مدیریت اراضی در داخل سطوح فعلی کاربری ها، ‮‭70/17‬ درصد کاهش و ‮‭37/2‬ درصد افزایش و در شرایط استاندارد کاربری ها، به ترتیب ‮‭70/38‬ درصد کاهش و ‮‭41/8‬ درصد افزایش می یابد. نتایج به دست آمده از تحلیل حساسیت نیز نشان داد که تغییر در سطح اراضی جنگلی و باغی، بیش ترین تاثیر را در افزایش درآمد خالص و کاهش هدرروی عناصر غذایی خاک حوزه آبخیز ابوالعباس دارد.