شناسایی و ارزیابی کلتیوارهای سیب زمینی از نظر قدرت رشد جهت تولید غده های بذری در مناطق مرتفع یا با عرض جغرافیایی بالا

افزایش عملکرد سیب زمینی با استفاده از بذر گواهی شده سالهاست که برای کشاورزان شناخته شده است. از آن جایی که تهیه و تولید بذرهای سوپرالیت و الیت فرآیندی بسیار حساس در چرخه تولید سیب زمینی است، در صورت عدم موفقیت تولید بذر مادری، وابستگی به کشورهای خارجی تولیدکننده غده بذری را به دنبال خواهد داشت. هر روشی که بتواند در افزایش تولید و تعداد نسل های تکثیر با حفظ سلامت غده موثر واقع شود باعث تقلیل نیاز به تولید غده بذری پایه یا واردات این نوع بذر سیب زمینی شده و به تامین امنیت غذایی کمک خواهد نمود. برتری محصولی مشاهده شده با استفاده از بذر تولیدی در مناطق مرتفع به فاکتور عاری بودن سیب زمینی از وجود ویروس ها و برخی صفات فیزیولوژیکی کسب شده بوسیله غده بذری نسبت داده می شود. این پژوهش در طی دو سال در دو منطقه به اجرا در آمد. سال اول یک مزرعه در منطقه ای نسبتا مرتفع از توابع استان چهار محال و بختیاری و یک مزرعه نیز در استان البرز با ارتفاع کمتر، انتخاب شد و کشت صورت گرفت. در این سال از غده های بذری ‮‭10‬ کلتیوار سیب زمینی جهت کشت در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار استفاده گردید. سال اول آزمایش اختصاص به بذرگیری از کلتیوارهای انتخاب شده از گروه های رسیدگی زودرس، متوسط رس و دیررس تجاری تولید داخل تحت دو شرایط آب و هوایی دراستان های فوق داشت. سال دوم، سال ارزیابی عملکرد غده های تولیدی سال اول تحت شرایط آب و هوایی مختلف در یک منطقه کم ارتفاع در اصفهان بود که در قالب طرح کرتهای خرد شده و در چهار تکرار اجرا شد. نتایج حاصل از تجزیه ساده داده های مربوط به کل صفات مورد بررسی در سال اول در هر دو منطقه بیانگر اختلاف معنی داری بین ارقام به غیر از صفت وزن خشک اندام هوایی در هر دو مکان، وزن تر اندام هوایی و شاخص برداشت در کرج و میانگین وزن مخصوص غده در منطقه مرتفع بود. بررسی نتایج حاصل از تجزیه مرکب داده ها در سال اول نیز نشان داد که بین اغلب صفات مورد ارزیابی در دو منطقه و در ارقام مختلف تفاوت معنی دار وجود داشت. به طوری که صفات تعداد روز تا گلدهی کامل، وزن کل غده تولیدی در هر کرتچه، وزن خشک اندام هوایی ، متوسط تعداد غده تولید شده در هر بوته و نیز عملکرد کل غده تولیدی با هم متفاوت بوده و در منطقه با ارتفاع بالاتر برتری نشان داد. همچنین در نتایج حاصله مشخص شد که بین ارقام مختلف از نظر کلیه صفات به جز وزن خشک و تر اندام هوایی، تفاوت معنی داری وجود داشت. بررسی سلامت غده های تولید شده در هر دو منطقه با توجه به کلاس بذری مورد استفاده در سال اول وجود آلودگی به بیماری ویروسی ‭PVY ‬در ارقام مختلف را تایید نمود. تجزیه آماری داده های سال دوم نشان داد که بذور تولیدی دو منطقه حاصل از سال اول آزمایش با کشت در منطقه کم ارتفاع از نظر بیشتر صفات مورد بررسی بجز وزن تر اندام هوایی، تعداد روز تا گلدهی کامل، تعداد ساقه در گیاه و میانگین تعداد غده در هر بوته با هم اختلاف معنی داری داشتند. به گونه ای که بذور حاصل از منطقه با ارتفاع بیشتر نسبت به بذور با منشا منطقه کم ارتفاع از برتری محسوسی برخوردار بود. بین ارقام مورد آزمایش در سال دوم به غیر از سه ویژگی درصد سبز مزرعه، وزن خشک اندام هوایی و شاخص برداشت از نظر تمامی صفات مورد سنجش با یکدیگر اختلاف معنی داری داشتند. ارزیابی سلامت گیاهان کشت شده از دو منشا بذری از سال اول در مزرعه در سال دوم نیز بیانگر وجود آلودگی به بیماری ویروسی ‭PVY ‬به مراتب بیشتر از سال اول بود. نتایج نشان داد که درصد ابتلا به این بیماری در مزرعه با منشا بذری منطقه مرتفع کمتر از دیگر منطقه بود. قابل ذکر است که در هر دوسال انجام آزمایش بیماری ‭PLRV ‬مشاهده نشد. کلمات کلیدی: عرض جغرافیایی، بذر سیب زمینی، عملکرد، ‭PVY‬، وزن مخصوص.