بررسی صفات مرفوفیزیولوژیک و پایداری عملکرد دانه در ژنوتیپ های امیدبخش گندم نان زمستانه و بینابین در مناطق سرد ‭(ERWYT-C88)‬

بروز صفات مختلف در ژنوتیپ ها تحت تاثیر عوامل ژنتیکی و محیطی می باشد. اثر متقابل ژنوتیپ * محیط باعث واکنش های متفاوت ژنوتیپ ها نسبت به شرایط محیطی می شود، لذا تعیین سازگاری آنها در محیط های مختلف ضروری می باشد. در این تحقیق ‮‭15‬ لاین گندم نان امید بخش حاصل از برنامه های به نژادی ایستگاههای تحقیقاتی سرد کشور که دارای تیپ رشد زمستانه و بینابین ‭(Facultative) ‬می باشند به همراه رقم شهریار و الوند و لاین ‮‭80-4‬‭-C ‬به عنوان ارقام شاهد در آزمایش های مقایسه عملکرد در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط آبیاری نرمال در ‮‭11‬ ایستگاه تحقیقاتی در اقلیم سرد کشور در سال های زراعی ‮‭1388-89‬ و ‮‭1389-90‬ مورد بررسی قرار گرفتند. براساس نتایج تجزیه واریانس مرکب، در بین اثرات اصلی و متقابل اثر اصلی ژنوتیپ و اثر های متقابل مکان ا سال و ژنوتیپا مکان ا سال بسیار معنی دار شدند. براساس نتایج تجزیه پایداری با استفاده از روش گزینش همزمان برای عملکرد و پایداری لاین های ‮‭88-13‬‭-C-‬‮‭4-88‬، ‭C ‬و ‮‭88-14‬‭-C ‬به ترتیب با میانگین عملکرد دانه ،‮‭7075 6964‬ و ‮‭7065‬ کیلوگرم در هکتار بعنوان برترین لاین ها شناخته شدند. در این تحقیق با در نظر گرفتن نتایج حاصل از بررسی برخی صفات مرفو-فیزیولوژی در دو سال زراعی ‮‭1388-90‬در اراک و جلگه رخ، میانگین انتقال مجدد آسیمیلاتهای قبل از مرحله گلدهی گیاه و میانگین سهم انتقال مجدد در عملکرد دانه در اراک به ترتیب %‮‭19‬ و %‮‭31‬ بود. اما در جلگه رخ احتمالا به لحاظ شرایط آب و هوایی مطلوبتر، برای دو صفت مذکور مقادیر منفی حاصل گردید. یعنی اینکه بطور میانگین نه تنها انتقال مجددی صورت نگرفت بلکه آسیمیلاتهای قبل از مرحله گلدهی اندوخته شده در اندام های هوایی همچنان پس از مرحله گلدهی در همان اندام ها باقی ماندند و گیاه نیازی به استفاده از آنها پیدا نکرد. یا بعبارت دیگر در جلگه رخ ظاهرا فتوسنتز جاری نیاز غذایی گیاه را فراهم آورده بود و نیازی به استفاده از آسیمیلاتهای قبل از مرحله گلدهی نبوده است. واژه های کلیدی: گندم نان، تجزیه واریانس مرکب، آبیاری نرمال، تجزیه پایداری، عملکرد دانه، صفات مرفو-فیزیولوژیک.