بررسی امکان افزایش عملکرد گندم دیم با استفاده از مایه تلقیح باکتری های محرک رشد

به منظور ارزیابی اثرات باکتری های محرک رشد گیاه (قبلا از ریزوسفر گندم جداسازی شده اند) در کاهش تنشصهای زیستی و غیرزیستی حاکم بر کشت دیم و جلوگیری از کاهش عملکرد گندم دیم نسبت به پتانسیل واقعی تولید، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ‮‭15‬ باکتری محرک رشد گیاه به همراه یک تیمار شاهد (بدون تلقیح) در سه تکرار و به مدت یک سال سال زراعی (‮‭1388-79‬) در ایستگاه های تحقیقات کشاورزی دیم مراغه، قاملو (کردستان)، سرارود (کرمانشاه)، گچساران، خدابنده (زنجان)، شیروان چرداول (ایلام) به اجرا در آمد. نتایج نشان داد که باکتری های محرک رشد عملکرد دانه گندم دیم را در مراغه، کرمانشاه، کردستان، ایلام، زنجان و گچساران افزایش داد و این افزایش در اغلب مکان های آزمایشی از لحاظ آماری معنی دار بود. حداکثر افزایش عملکرد دانه در مراغه، کرمانشاه، کردستان، ایلام، زنجان و گچساران به ترتیب به میزان ‮‭359‬ (تیمار شماره 2)، ‮‭800‬ (تیمارهای شماره 4 و ‮‭12‬)، ‮‭319‬ (تیمار شماره 8)، ‮‭467‬ (تیمار شماره ‮‭11‬)، ‮‭145‬ (تیمار شماره ‮‭11‬) و ‮‭201‬ (تیماره شماره ‮‭11‬) کیلوگرم در هکتار بود که متوسط این افزایش برای مطلوب ترین باکتری های محرک رشد در کل مناطق مورد مطالعه ‮‭382‬ کیلوگرم در هکتار بود. با استفاده از روش ‭GGE ‬بای پلات تیمارهای مایه تلقیح باکتری های محرک رشد به دو گروه دارای عملکرد بالا (تیمارهای شماره ،2 ،3 ،6 ،‮‭9 8‬ و ‮‭10‬) و پایین (تیمارهای شماره ،1 ،4 ،5 ،7 ،‮‭11‬ ،‮‭12‬ ،‮‭13‬ ،‮‭15 14‬ و ‮‭16‬) و مکان های مورد مطالعه به 3 گروه (گروه اول شامل مناطق گچساران و کردستان، گروه دوم شامل مناطق مراغه زنجان و ایلام، و گروه سوم شامل منطقه کرمانشاه ) تفکیک شد. تیمارهای مناسب برای گروه اول تیمارهای شماره 9 و ،‮‭10‬ گروه دوم تیمارها شماره ،2 ،‮‭8 3‬ و 6 و برای گروه سوم تیمارهای شماره ،‮‭4 7‬ و 5 بود که از بین تیمارهای یاد شده مناسب ترین برای مناطق کردستان و گچساران (گروه اول) تیمار شماره ،9 برای مناطق زنجان، مراغه و ایلام تیمار شماره 2 و برای منطقه کرمانشاه تیمار شماره 5 پیش بینی توصیه شد. مطابق این نتایج چنانچه هدف معرفی یک باکتری های محرک رشد برای کل مناطق باشد این باکتری مایه تلقیح شماره 9 می باشد (در رتبه دوم تیمارهای شماره ‮‭13‬ و ‮‭10‬) که شرایط نزدیک به تیمار فرضی ایده آل را داشت. بنابراین از محرک های رشد می توان در کاهش اثرات تنشصهای زیستی و غیرزیستی حاکم بر شرایط دیم و همچنین افزایش عملکرد دانه گندم دیم استفاده نمود. کلمات کلیدی: باکتری های محرک رشد گیاه، تلقیح بذر، اجزای عملکرد، گندم دیم