تعیین اشکال ناهمواری ها، خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و مینرالوژیکی شنزارهای استان یزد

یزد دومین استان بیابانی کشور بعد از سیستان و بلوچستان است که ‮‭18/2‬درصد از عرصه های بیابان کشور را در خود جای داده است. اهداف اصلی اجرای طرح، تعیین اشکال ماسه زارها و تفکیک قسمت های فعال آنها و بررسی استعداد رویشی ماسه زارهای با استفاده از نتایج خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها و تهیه اطلاعات پایه برای منشا یابی ماسه زارهای فعال بود. انجام این تحقیق در سه مرحله صورت گرفت. الف-شناسایی و تعیین شکل ناهمواریهای ماسه ای ب- تعیین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی شنزارها ج- تعیین خصوصیات مینراالوژیکی همچنین جهت تطبیق بهتر نتایج اطلاعات مربوط به باد استخراج و گلباد بالغ بر ‮‭199‬ هزار داده با استفاده از نرم افزار ‭Wrplotview ‬ترسیم گردید. تعداد ‮‭51‬ نمونه در سطح استان برداشت گردید و بدین منظور از سه بخش تپه، شامل جلو (پیشانی پرشیب)، میان (قله) و انتها (قسمت کم شیب) سه نمونه برداشت شد. سه نمونه برداشت شده با هم مخلوط و یک نمونه مرکب با کد محدوده مورد نظر حاصل گردید. جهت تعیین خصوصیات دانه بندی یا گرانولومتری با استفاده از الکلهای استاندارد نمودار درصد دانه ها و نمودار تجمعی، مد یا نما، قطردهک اول، قطر دهک پنجم (میانه)، قطر دهک نهم، جورشدگی و چولگی نمونه ها بر حسب میکرون و هم برحسب فی (مقیاس کرومباین) و با استفاده از نرم افزار ‭Gradistat ‬محاسبه گردید. در این مطالعه تعداد ‮‭99‬ واحد شنزار یا پلی گون با مساحتی در حدود ‮‭425528‬ هکتار محاسبه گردید که معادل ‮‭3/27‬ درصد از مساحت استان است و 6 شهرستان را در بر می گیرد. از نظر مورفولوژی تعداد ‮‭24‬ واحد مختلف بر روی ماسه های استان یزد تفکیک گردید.حداکثر شوری در عصاره ‮‭1:1‬ برابر با ‮‭5/67‬ دسی زیمنس برمتر و حداقل آن برابر با ‮‭0/2‬ دسی زیمنس بر متر بود. درصد شن در نمونه ها به جز یک مورد بالغ بر ‮‭90‬ درصد بود و بافت همه آنها شنی بود. از ‮‭50‬ نمونه تعداد ‮‭25‬ نمونه دانه ریز، تعداد ‮‭22‬ نمونه دانه متوسط، تعداد 2 نمونه دانه درشت و فقط یک نمونه دانه بندی خیلی درشت داشت. میانگین وزنی ذرات ‮‭300‬ و میانه آنها ‮‭319‬ میکرون است. بنابراین به طور کلی شنزارهای استان دانه متوسط و منشا اکثر آنها محلی و در فاصله کمی از آنها واقع شده است. از نظر شدت فعالیت شنزارهای استان با توجه به مورفولوژی، پوشش گیاهی و میزان تثبیت به سه وضعیت تقسیم گردید. شنزارهای فعال، نیمه فعال و کم فعال یا غیر فعال که به ترتیب ‮‭72‬/،‮‭20/47 71‬ و ‮‭7/81‬ درصد از شنزارها را شامل می گردند. می توان شنزارها را به عنوان واقعیتی که وجود دارند پذیرفت و ضمن کاهش خسارت آنها به همزیستی بهتر با آنها روی آورد. در اینجا به نمونه هایی از کاربرد آنها اشاره می گردد. استفاده از آب شور بر روی تپه های ماسه ای جهت تولید محصولات کشاورزی، بهره گیری از تپه های ماسه ای در صنعت توریسم و تولید فوم بتون در صنعت ساختمان که ماسه بادی به عنوان یکی از مواد اولیه اصلی آن است. کلمات کلیدی: شنزار، تپه ماسه ای، یزد