بررسی تاثیر مصرف نیتروژن و گوگرد بر عملکرد دانه و روغن کلزا

تولید روغن از طریق کشت گیاه کلزا در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته است. بدون شک مدیریت مصرف متعادل و موثر کود برای حصول به حداکثر عملکرد و افزایش کیفیت، ضروری است. مقدار عناصر مورد نیاز برای تولید بهینه به پتانسیل عملکرد، روش مصرف و فرم کودهای استفاده شده و مقدار قابل استفاده عنصر در خاک، بستگی دارد. از جمله عناصری که در تغذیه دانه های روغنی و بخصوص کلزا، نقش بسزایی دارند، نیتروژن و گوگرد می باشند. تاکنون تحقیقات متعددی در کشور در زمینه مدیریت مصرف نیتروژن کلزا، انجام گرفته ولی در این بررسیها به اثر بر همکنشی تغذیه نیتروژن و گوگرد اشاره ای نشده است. این تحقیق شامل سه فاکتور مقدار نیتروژن، مقدار و منبع گوگرد می باشد. فاکتور نیتروژن در دو سطح ‮‭180‬ ‭(N‬1 و‮‭240‬ ‭(N‬2 کیلوگرم در هکتار نیتروژن و فاکتور مقدار گوگرد شامل ‭: S‬0) بدون مصرف گوگرد، ‮‭100‬ ‭(S‬1 کیلوگرم در هکتار گوگرد اکسید شده و فاکتور سوم منابع گوگرد شامل گوگرد پودری تلقیح شده با مایه تلقیح تیوباسیلوس (%2 وزنی گوگرد)، سولفات آمونیوم و گچ. نیتروژن در سه تقسیط در مراحل قبل از کشت، خروج از روزت و قبل از گلدهی، استفاده شد. در تیمار سولفات آمونیوم، مقدار نیتروژن فاکتورنیتروژن نیز در نظر گرفته شد و از آن کسر شد. مقدار اکسیداسیون در گوگرد پودری تلقیح شده ‮‭50‬ درصد در نظر گرفته شد. گوگرد پودری به مقدار‮‭200‬ کیلوگرم در هکتار مصرف شد تا ‮‭100‬کیلوگرم در هکتار گوگرد اکسیدی مهیا گردد ولی از دو منبع دیگر چون اکسیدند ‮‭100‬ کیلوگرم در هکتار گوگرد مصرف شد. پروژه به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در استانهای گلستان( گنبد) ، مازندران، فارس (داراب) ، صفی آباد دزفول، همدان، آذربایجان غربی، چهار محال و بختیاری و ایستگاه تحقیقات خاک و آب کرج ، انجام شد. در نمونه گیاه و دانه، عناصر نیتروژن و گوگرد و در خاک نیز پس از برداشت عملکرد ، مقدار نیتروژن و گوگرد، اندازه گیری شد. نتایج عملکرد به وسیله نرم افزار ‮‭1.9‬‭) SAS) ‬به روش آزمون چند متغیره دانکن تجزیه شد. براساس نتایج جداگانه مراکزدر سال اول در مراکز چهارمحال و بختیاری، مازندران و کرج مقدار ‮‭240‬ کیلوگرم نیتروژن در هکتار به صورت معنی داری عملکردی بیشتر از ‮‭180‬ کیلوگرم نیتروژن در هکتار تولید نمود. در مراکز دزفول، داراب و ارومیه افزایش عملکرد با افزایش نیتروژن معنی دار نشد و در مرکز همدان کاربرد مقدار بیشتر نیتروژن باعث کاهش عملکرد شد. اثر اصلی مقدار گوگرد در مراکز همدان و ارومیه معنی دار نبود ولی در 5 مرکز دیگر باعث افزایش معنی دار عملکرد شد. از لحاظ منبع گوگرد در مرکز چهارمحال و بختیاری گوگرد پودری برتر از گچ بود. در مراکز همدان، کرج، داراب و ارومیه تفاوت بین منابع معنی دار نبود. در دزفول و مازندران سولفات آمونیوم عملکردی بیشتر از دو منبع دیگر تولید نمود. در مرکز چهار محال وبختیاری بیشترین عملکرد از تیمار ‮‭100‬ ‭N ‬‮‭240‬ ‭+ S ‬اکسید + گوگرد پودری بدست آمد. در مرکز دزفول بیشترین عملکرد از تیمار ‮‭100‬ ‭N ‬‮‭180‬ ‭+ S ‬اکسید + سولفات آمونیوم به دست آمد. در مرکز همدان بیشترین عملکرد از تیمار ‮‭100‬ ‭N ‬‮‭180‬ ‭+ S ‬اکسید + گوگرد پودری به دست آمد. در کرج بیشترین عملکرد مربوط به ‭N ‬‮‭240‬ ‭+ S ‬اکسید ‮‭100‬ + سولفات آمونیوم بود و در مازندران بیشترین عملکرد مربوط به ‮‭100‬ ‭N ‬‮‭240‬ ‭+ S ‬اکسید + گوگرد پودری بود. در داراب بیشترین عملکرد از تیمار ‮‭100‬ ‭N ‬‮‭240‬ ‭+ s ‬اکسید + سولفات آمونیم و در ارومیه بیشترین عملکرد از تیمار ‮‭100‬ ‭N ‬‮‭240‬ ‭+ s ‬اکسید + سولفات آمونیم یا ‮‭100‬ ‭N ‬‮‭180‬ ‭+ s ‬اکسید + گوگرد پودری به دست آمد. بر اساس نتایج تجزیه مرکب در مناطق گرم در سال اول، اثر اصلی نیتروژن، اثر اصلی مقدار و اثر اصلی منبع گوگرد بر عملکرد دانه معنی دار بود. در مناطق سرد اثر اصلی مقدار نیتروژن معنی دار نبود. به دلیل اثر معنی دار مکان بهتر است توصیه تیماری برای هر منطقه جداگانه انجام گیرد. در سال دوم آزمایش درمناطق گرم، گنبد بیشترین مقدار عملکرددانه(‮‭4782‬کیلوگرم در هکتار) را تولید نمود و پس از آن داراب، دزفول و مازندران قرار داشتند. در این مناطق تفاوت عملکرد بین دو سطح نیتروژن معنی دار نگردید ولی بین دوسطح گوگرد تفاوت معنی دار بود و کاربردگوگرد باعث افزایش عملکرد شد. بین منابع گوگرد نیز تفاوت معنی داربود ولی بین دو منبع گوگرد پودری و سولفات آمونیم معنی دارنبود ولی تفاوت دو منبع با گچ معنی دارگردید. در سال دوم در مناطق سرد مابین مناطق، بیشترین عملکرد از کرج بدست آمد و پس از آن همدان، شهر کرد و ارومیه قرار داشتند. اثراصلی مقدار نیتروژن برعملکرد دانه معنی دارگردید و با افزایش مقدار نیتروژن استفاده شده عملکرد افزایش یافت. اثر اصلی مقدار گوگرد نیز همانند اثر اصلی مقدار نیتروژن بود ولی اثر اصلی منبع گوگرد در این منطقه معنی دار نگردید. با توجه به معنی دار بودن اثر مناطق، بهتر است توصیه کودی هر منطقه جداگانه انجام شود. کلمات کلیدی: نیتروژن، گوگرد، کلزا، عملکرد دانه، منابع گوگرد