بررسی انتخاب پایه های برترپده ‭(Populus euphratica Oliv. ) ‬از رویشگاههای طبیعی کشور و ایجاد کلکسیون به منظور حفظ ذخایر ژنتیکی

گونه پده ‭(Populus euphratica Oliv. ) ‬در مناطق وسیعی از ایران به طور طبیعی انتشار یافته و بومی مناطق خشک و نیمه خشک می باشد. از خصوصیات مهم این گونه تحمل آن نسبت به خشکی و شوری خاک می باشد و همین امر توجه اغلب محققین کشورها را به خود معطوف کرده است. تنوع جغرافیایی و اقلیمی در گستره انتشار این گونه سبب شده تا اختلافاتی به لحاظ مورفولوژیکی و ژنتیکی میان درختان در رویشگاههای تحت انتشار حاصل گردد. این بررسی به-منظور شناسایی رویشگاههای طبیعی گونه پده در کشور و جمعص آوری اطلاعات جغرافیایی، اقلیمی و ویژگیصهای رویشی و مورفولوژیکی در این عرصهصها بوده و در نهایت ایجاد کلکسیون ژرمص پلاسم از پایهصهای برتر پروونانسصهای مختلف اینصگونه بوده است. از نظر اقلیمی بر اساس روش آمبرژه رویشگاههای پده در ‮‭11‬ نوع اقلیم مختلف قرار گرفته و اقلیمصهای خشک، نیمه خشک و بیابانی با زمستانهای معتدل، سرد و خیلی سرد را در بر میصگیرد. در تشکیل خاک رویشگاههای پده فرسایش آبی و نیز ویژگی هیدرولوژیکی رودخانه نقش موثری دارد. بافت خاک در کلیه رویشگاهها شنی، شنی لومی و لومی بوده است. مقدار‭pH ‬خاک در رویشگاههای مورد بررسی حالت قلیایی داشته و دامنه آن بین‮‭7/3‬ تا ‮‭8/8‬ و دامنه هدایت الکتریکی ‭(EC) ‬از کمتر از یک تا ‮‭30‬ میلیصزیمنس بر سانتیمتر در نوسان بوده است. نتایج ویژگی آناتومیکی برگ نشان داد که بیشترین تراکم روزنه در رویشگاههای گرم استان خوزستان در مقایسه با رویشگاههای سرد نظیر ماهنشان و قرخلار بود. طول روزنه برخلاف تراکم روزنه در رویشگاههای گرم کمتر از رویشگاههای سرد بود. نتایج تجزیه به مولفهصهای اصلی و تجزیه خوشهصای بمنظور تعیین تمایز جوامع پده نشان داد که رویشگاههای قرخلار و زابل در یک گروه، و رویشگاه ماهنشان نیز به لحاظ ویژگی مورفولوژیکی برگ در گروه دیگری از سایر رویشگاهها متمایز شدند. ضریب همبستگی و نیز رابطه رگرسیون خطی بین مشخصه های مورفولوژیکی برگ و ویژگیصهای محیطی نشان داد که ارتباط معنی دار بین متغیرهای میانگین دمای سالیانه با ماده خشک برگ و نیز ارتفاع از سطح دریا با ضخامت و ماده خشک برگ وجود داشت. کلکسیون منابع ژرم پلاسم پایهصهای برتر با کاشت ‮‭20‬ پروونانس از رویشگاههای طبیعی کشور در ایستگاه تحقیقات البرز کرج ایجاد گردید. واژهصهای کلیدی: پده، تغییرات اکولوژیک، صفات مورفولوژیک، کلکسیون