بررسی توارث مقاومت به زنگ زرد و نوع عمل ژن با استفاده از تلاقی های دیالل

زنگ زرد گندم با عامل‭.sp.tritici Puccinia striifomis westend f ‬یکی از بیماریهای مهم قارچی در ایران و بسیاری از کشورها می باشد. یکی از عوامل موفقیت در برنامه های اصلاحی، اطلاع از نحوه توارث صفت به واسطه تعیین نوع روش اصلاحی و امکان ارزیابی در نسل های مختلف می باشد. بمنظور تعیین قابلیت ترکیب و عمل ژن، شش رقم و لینه اصلاحی پیشرفته گندم نان(پیشتاز ، ‭MV‬‮‭17‬ ،بهار، مغان3 ، ‭SERI/KAUZ ‬و ‭KAUZ//KAUZ/PVZ) ‬به همراه رقم حساس بولانی، در قالب یک طرح دای آلل 7ا7 بصورت یکطرفه تلاقی داده شدند. ارزیابی F1 و والدین در قالب طرح بلوکهای کامل تصادقی در 3 تکرار انجام گردید. روش تلقیح بصورت گرده پاشی با پودر تالک با نژاد ‮‭134‬E‮‭134‬‭A+ ‬انجام شد. اولین جز مقاومت، دوره کمون، براساس تعداد روز از زمان تلقیح تا ظهور اولین جوشهای زنگ و دومین جز مقاومت، تیپ آلودگی به روش مک نیل(‮‭1971 , .McNeal et al) ‬یادداشت برداری گردید. سپس تراکم و اندازه جوش زیر میکروسکوپ از برگهای آلوده نگهداری شده در محلول لکتوفنل اندازه گیری شدند. تجزیه واریانس ترکیب پذیری با روش گریفینگ نشان داد که مقادیر ترکیب پذیری عمومی ‭( GCA) ‬و خصوصی ‭(SCA) ‬برای چهار صفت مورد بررسی در سطح احتمال %1 معنی دار بود که بیانگر نقش توام اثر های افزایشی و غیر افزایشی در کنترل ژنتیکی این صفات می باشد. در بین والدین رقم ‭MV‬‮‭17‬ با قابلیت ترکیب عمومی بالا برای هر چهار صفت بعنوان والدی مطلوب جهت استفاده در تلاقیها به منظور افزایش مقاومت به زنگ زرد شناسایی شد. بیشترین مقدار ‭GCA ‬بعد از ‭MV‬‮‭17‬ در جهت ایجاد حساسیت مربوط به رقم بولانی بود .تلاقی های ‭Mv‬‮‭17‬ بترتیب با ارقام بولانی، پیشتاز و ‭KAUZ//KAUZ/PVZ ‬دارای بیشترین ‭SCA (‬منفی) برای صفات تیپ آلودگی ، تعداد جوش و اندازه جوش و بیشترین مقدار مثبت برای صفت دوره کمون در جهت افزایش مقاومت بود که بیانگر نقش اثر غیر افزایشی ژن ها ( غالبیت و اپیستازی) در این تلاقی بود .تجزیه گرافیکی ‭Vr ‬و ‭Wr ‬از لحاظ موقعیت قرار گرفتن والدین نسبت به مبدا مختصات، نشان داد کنترل اجزا مقاومت (دوره کمون، تیپ آلودگی ،اندازه جوش و تعداد جوش ) در برخی از ارقام بصورت مغلوب و در تعدادی دیگر از نوع غالب بود. وراثت پذیری عمومی و خصوصی در کلیه صفات تقریبا بالا بدست آمد. در نتیجه انتخاب در جهت افزایش مقاومت برای این نژاد مفید خواهد بود.