واسنجی مدل تجربی FSM از طریق بررسی رسوب مخازن بندهای کوچک در حوضه های مرکزی ایران

یکی از معضلات مهم کشور ایران که باعث کاهش کیفی و کمی خاک می گردد، فرسایش خاک و تولید رسوب می باشد. برای کاهش اثرات سو این پدیده لازم است که اقدامات حفاظت خاک صورت گیرد. بنابراین ضرورت اطلاع از میزان فرسایش خاک و تولید رسوب مناطق مختلف وجود داشته و باید مناطق بحرانی را شناسایی نمود. با توجه به نبود ایستگاه های رسوب سنجی در بیش تر خروجی حوزه های آبخیز کشور و عدم کفایت داده ها، مدل های تجربی نظیر مدل نمره دهی به فاکتورها (FSM) ابزارهای مناسبی برای تولید این لایه اطلاعاتی مهم هستند. بنابراین هدف اصلی از اجرای این تحقیق، ویرایش و تطبیق شرایط مدل FSMبا طبیعت در سطح حوضه های مرکزی ایران می باشد. در اجرای این طرح، ابتدا تعدادی از بندهای ذخیره آب استان های سمنان، اصفهان و مرکزی مشروط بر حداقل 10 سال عمر و سرریز ننمودن انتخاب گردید. آبخیز این بندها مورد مطالعه قرار گرفت و لایه های اطلاعاتی لازم برای مدل تجربی FSM تهیه گردید و مقادیر رسوب دهی حوضه ها برآورد شد. آنگاه مقادیر برآوردی از طریق این مدل ها با مقادیر بدست آمده از طریق اندازه گیری رسوبات مخازن بندهای کوچک مقایسه گردید. بر اساس نتایج تحلیل حساسیت مدل، مشاهده شد که میزان تغییرات مساحت در رسوب دهی زیاد نبوده و عوامل پنج گانه مدل تاثیر بسیار زیادی در رسوب دهی دارند. همچنین بر اساس نتایج بدست آمده، به کارگیری مدل اصلی استفاده شده در اسپانیا، برآوردی دور از واقعیت و بیش تخمین ارایه می دهد. همچنین این نتیجه گیری حاصل شد که در صورتی که در صورت واسنجی مدل در حوضه های مرکزی، کارایی مدل به نحو چشم گیری افزایش می یابد، به طوری که شاخص NSE از 1806/46- به 0/49 می رسد. واسنجی در حوضه های بزرگ تر از 0/5 کیلومتر مربع نیز باعث افزایش کارایی مدل شده، به طوری که شاخص NSEبرابر0/71 و شاخص RRMSEبرابر0/68 می گردد. این نتیجه گیری نیز حاصل شد که مدل FSMجواب مناسبی به خصوص در مناطق اقلیمی خشک ارایه می دهد، به طوری که شاخص های NSE و RRMSE به ترتیب برابر 0/88 و 0/25 می باشند. واژه های کلیدی:مدل FSM، رسوب دهی، شدت فرسایش، حوزه آبخیز، آنالیز حساسیت و رسوبات مخازن سدها.