مطالعه سازگاری و انتخاب مشارکتی لاین های منتخب اصلاحی برنج در استان مازندران

بهبود ویژگی ها و صفات ارقام برنج ایرانشامل بومی و اصلاح شده در حفظ و پایداری تولید برنج از مهم ترین برنامه های تحقیقاتی برنج در کشور می باشد. بدین جهت، تعداد هفت لاین خالص اصلاحی منتخب در طی سه سال و چهار منطقه متنوع در استان مازندران برای مطالعه پایداری و همچنین ارزیابی صفات مورد آزمایش قرار گرفتند.نتایج حاکی از آن بود که برای اغلب صفات مورد مطالعه از جمله میزان عملکرد دانه، ارتفاع بوته، تعداد خوشه در بوته، تعداد دانه پر در میان ژنوتیپ ها و در اغلب محیط ها معنی دار شد.ژنوتیپ 1G (74AN) بطور معنی داری زودرس تر از همه لاین های امید بخش مورد مطالعه بود و هم گروه با رقم زودرس طارم محلی قرار داشت. آزمون همگنی واریانس اشتباهات محیط های مختلف به روش بارتلت انجام شد حکایت از عدم معنی داری آن در محیط های مختلف بود. تجزیه واریانس مرکب داده ها روی صفات مختلف نشان داد که عملکرد ژنوتیپ های اصلاحی مورد مطالعه برای اثرات شامل سال ، اثرات متقابل سال× مکان، ژنوتیپ ها و سال× مکان× ژنوتیپ معنی دار شد.در این آزمایش مشخص شد که ژنوتیپ 1G، (74AN)، با شیب خط رگرسیونی غیر معنی دار(62/0=bi) و متوسط عملکرد 71/6500 کیلوگرم در هکتار از پایدارترین ژنوتیپ اصلاحی برنج بود، سپس ژنوتیپ ژنوتیپ 7G، (84TS)، با شیب خط رگرسیونی غیرمعنی دار 89/0و عملکرد دانه 06/8089 کیلوگرم در هکتار نیز از پایداری بالایی برخوردار بود. اثر متقابل ژنوتیپ×محیط از تجزیه و تحلیل پارامترهای پایداری به روش AMMI نشان داد که مولفه های اثر متقابل اول و دوم معنی دار بودند در حالی که مولفه اثرمتقابل سوم غیرمعنی دار بود. سهم مولفه های اثرمتقابل اول و دوم به ترتیب 8/36 و 1/26 درصد از تغییرات اثرمتقابل ژنوتیپ×محیط را در عملکرد دانه به خود اختصاص دادند. مشخص شد ژنوتیپ زودرس و پاکوتاه 1G (74AN) حاصل از تلاقی نعمت/علی کاظمی با میانگین عملکرد 71/6500 کیلوگرم و ژنوتیپ متوسط رس و پاکوتاه 7G (84TS) حاصل از تلاقی 2SHZ/طارم محلی با متوسط عملکرد شلتوک 06/8089 کیلوگرم در اغلب محیط ها (سال ها و مکان ها) دارای وضعیت پایداری بالاتر و نوسان عملکردی کمتری از سایر ژنوتیپ ها بودند. ژنوتیپ 1G (74AN) زودرس ترین لاین امید بخش (متوسط 97 روز از بذرپاشی) از سایر ژنوتیپ های آزمایشی و دارای کمترین ارتفاع بوته (74/85 سانتی متر) در مقایسه با سایر ژنوتیپ ها بود. از این رو این ژنوتیپ ها می توانند به ترتیب به عنوان ژنوتیپ های برتر جهت توسعه بهترین مدیریت های مناسب زراعی جهت حصول بالاترین و مناسب ترین میزان عملکرد دانه در فرآیند تحقیقی و ترویجی در پایلوت در استان مازندران مورد استفاده قرار گیرند.لغات کلیدی:لاینامیدبخش، تجزیه مرکب، پایداری، عملکرد دانه، اصلاح برنج