ارزیابی مقاومت ارقام گندم به بیماری لکه خرمایی با تاکید روی ارقام رایج در اقلیم شمال کشور

لکه خرمایی با عامل Pyrenophora tritici-repentis یکی از مهمترین بیماریهای لکه برگی گندم است که از نظر اقتصادی خسارت قابل توجهی در دنیا وارد می کند. وقوع اپیدمی های لکه خرمایی در مناطق عمده گندم کاری در سراسر دنیا و از طرف دیگر، تنوع زیاد بیماریزایی قارچ در جمعیت های مختلف آن نیاز فوری به توسعه ژنتیکی مقاومت را در بذور افزایش داده است. اصلاح ارقام مقاوم به بیماری لکه خرمایی در صورتی موفقیت آمیز خواهد بود که منابع مقاومتی پیدا شوند که در برابر نژادهای قارچ بطور موثر عمل کنند. در این تحقیق مقاومت ارقام رایج کشت شده در اقلیم شمال کشور که کانون آلودگی (hot spot) بیماری هست در برابر عامل بیماری لکه خرمایی گندم مورد بررسی قرار گرفت. ارزیابی مقاومت ارقام در گلخانه و مزرعه انجام شد. بدین منظور قارچ وادار به تولید انبوه کنیدی شده و مایه زنی در گلخانه انجام گردید.میزان ظهور و بروز بیماری در گلخانه با مقیاس 1 تا 5 مورد ارزیابی قرار گرفت. در ضمن عصاره فیلتر شده قارچ که حاوی توکسین می باشد تهیه گردید و ارقام و لاین های مختلف با آن نیز مایه زنی شد و ارزیابی بیماری با ظهور کلروز و نکروز مورد بررسی قرار گرفت. آزمون های تکمیلی روی ارقام در مزرعه نیز انجام شد. آلودگی مصنوعی به دو صورت یکی از طریق کاه و کلش آلوده سال قبل و دیگری از طریق پاشیدن کاه و کلشی که با سوسپانسیون کنیدی آلوده شده بود، در کرتهای آزمایشی انجام شد. آلودگی به خوبی در آزمایش ایجاد شده در دو منطقه ایستگاه بایع کلا و ایستگاه قراخیل مازندران بروز پیدا کرد و از نظر ارزیابی بیماری و واکنش رقم شرایط مناسب بود. ارزیابی بیماری در مزرعه بر اساس سیستم شماره دهی 0 تا 9 و در زمان ظهور برگ پرچم انجام شد. علاوه بر ارزیابی بیماری عملکرد ارقام نیز برای هر واحد سطح آزمایشی یادداشت برداری گردید. نتایج حاصل از بررسی های مزرعه ای و گلخانه ای نشان داد که عمده ارقام و لاین های مورد بررسی در گروه حساس و نیمه حساس قرار دارند. خوشبختانه در تحقیق حاضر تعدادی از ارقام و لاین ها از جمله مروارید، کاوه، N91-10 ، N91-17 و N91-8به همراهSalamuni (شاهد مقاوم) در گروه مقاوم و نیمه مقاوم قرار گرفتند. لاین های N91-10، N91-17 و N91-8 با توجه به عملکرد قابل قبول می توانند به عنوان لاین های امید بخش در برنامه های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرند. لغات کلیدیلکه خرمایی، گندم، مقاومت، repentis - Pyrenophora tritici