بررسی بیولوژی، پراکنش و روش های مبارزه با سوسک پوستخوار درختان کاج فضای سبز اصفهان

مهمترین درختان مورد استفاده در زیباسازی فضای سبز شهرهای مختلف از جمله شهر اصفهان، درختان کاج می باشند. متاسفانه اخیرا مهمترین معضل درختان کاج در شهر اصفهان شیوع آفت سوسک پوستخوار کاج است که علاوه بر خسارت مستقیم و از بین بردن درختان کاج برخی مناطق این شهر (خسارت تا 80 درصد)، به عنوان ناقلین بیماری های مختلف نیز عمل می کنند. با توجه به اهمیت موضوع، پروژه حاضر با هدف شناسایی دقیق پوستخوار کاج، بیولوژی و چرخه زندگی آنها، میزان پراکنش و شیوع آن در درختان کاج و همچنین راهکار مبارزه موثر با آن در سطح شهر اصفهان طراحی و اجرا شد. بدین منظور ابتدا طی دو سال از مناطق مختلف شهر نمونه برداری انجام شد که شامل تخم، لاروها، شفیره و حشره کامل از شاخه ها و تنه های درختان کاج مناطق آلوده اصفهان بودو سپس به آزمایشگاه منتقل شدو نوع جنس و گونه آفت با کلیدهای شناسایی و روش های دقیق مولکولی مشخص شد. به منظور شناسایی دقیق گونه از تکثیر و توالی یابی ژن های سیتوکروم اکسیداز استفاده گردید. نتایج آزمایشات مورفولوژیک و مولکولی نشان داد که آفت غالب در درختان کاج اصفهان پوستخوار مدیترانه ای (اروپایی) کاج با نام علمی Orthotomicus erosusمی باشد. بررسی پراکنش آفت در مناطق مختلف شهر که بر اساس نقشه GIS کاج های شهر صورت گرفت، نشان داد که مناطق اطراف شهر از قبیل منطقه 2 (بختیاردشت) و 13 (پارک شرق) اصفهان جزآلوده ترین مناطق بوده(خسارت تا 80 درصد) و برخی مناطق مرکزی شهر نیز دارای آلودگی بسیار کمی می باشند. هر چند اکثریت مناطق مرکزی داخل شهر فاقد آلودگی بودند. جهت بررسی بیولوژی و میزان آلودگی در اصفهان، درختان کاج آلوده به سوسک های پوست خوار به طور تصادفی انتخاب گردید و جهت بررسی تعداد تخم (باروری حشرات کامل)، خروج حشرات کامل، تعداد سوراخ ها و تونل های ایجاد شده از دیسک های جدا شده از پوست درخت در طول یک سال، نمونه برداری صورت گرفت و دیسک ها جهت شمارش به آزمایشگاه منتقل شدند. همچنین از تله های فرمونی تجمعی برای بررسی نوسانات جمعیتی استفاده شد. نتایج ارزیابی های آزمایشگاهی- نیمه میدانی (استفاده از درختان تله) و میدانی و ارزیابی نوسانات جمعیتی بوسیله تله های فرمونی نشان داد که پایان زمستان گذرانی آفت در اصفهان اواخر بهمن تا اواسط بهمن بوده و در سال بین پنج تا شش نسل داشته، و نهایتا اواخر آبان شروع زمستان گذرانی آنها می باشد. زمستان گذرانی بصورت حشره‎ی بالغ و به ندرت بصورت لارو یا شفیره بود. این آفت دارای سه دوره لاروی می باشد. طول دوره تخم، لاروی و شفیره به شدت وابسته به دمای محیط می باشد. نسبت جنسی ماده در اصفهان بیش از 0/5 می باشد. میزبان آفت تنها انواع درخت کاج است و در سایر درختان ازجمله سرو و نارون مشاهده نشد. بررسی کارایی تله ها و فرمون های تجمعی مختلف نشان داد که کارایی تله ها و فرمون های مختلف بطور معنی داری با هم متفاوت بود و تله نوع کراس تراپ و فرمون شرکت گرین یونیورس بالاترین کارایی را در کنترل آفت نشان داد. به منظور بررسی و مقایسه کارایی روش های مختلف پیشگیری و کنترل از کایولین و صابون های گیاهی، سم شیمیایی کلرپریفوس و آفتکش بیولوژیک Bacillus thuringiensis نشان داد که کارایی تیمارهای مختلف بطور معنی داری با هم متفاوت می باشد و تیمارهای حاوی کایولن 10%، کایولن 10% به همراه کلریپریفوس و کلریپریفوس به تنهایی دارای بالاترین کارایی در پیشگیری از آفت بودند و آفت کش بیولوژیک Bt در این خصوص کارایی نداشت.کلمات کلیدی: سوسک پوست خوار کاج، اصفهان، بیولوژی، پراکنش، کنترل، تله های فرمونی، کایولن، شناسایی مولکولی