برنامه ارتقا بهره وری آب کشاورزی استان خراسان رضوی

استان خراسان رضوی بر اساس آخرین تقسیمات سیاسی کشور دارای 28 شهرستان به مساحت 116485 کیلومتر مربع می باشد. بر اساس طبقه بندی اقلیمی دومارتن گسترش یافته در استان خراسان رضوی، 5 شهرستان (تربت-حیدریه، طرقبه شاندیز، فریمان، قوچان و کلات) دارای اقلیم نیمه خشک، 19 شهرستان دارای اقلیم خشک و 4 شهرستان (بردسکن، تایباد، خواف و گناباد) دارای اقلیم فرا خشک هستند. متوسط بارش استان 210 میلی متر و متوسط دمای سالانه در استان 15.4 درجه سانتیگراد می باشد. جمعیت استان خراسان رضوی بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1390 برابر 5994402 نفر بوده است. بهره وری فیزیکی آب عبارت از نسبت عملکرد محصول به حجم آب مصرفی است. در این گزارش متوسط عملکرد 10 سال اخیر (منتهی به سال 1394) در تمامی شهرستان های استان برای محاسبه عملکرد در هکتار محصولات (صورت کسر بهره وری آب) استفاده شد. برای آب مصرفی هر محصول در واحد هکتار (مخرج کسر بهره وری آب)، از اعداد برآورد شده توسط کارشناسان معاونت تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان و یافته های تحقیقاتی موجود بهره گرفته شده است. بهره-وری آب در محصولات زراعی غالب استان در وضع موجود 1.1 کیلوگرم بر متر مکعب برآورد شد که طی یک برنامه 5 و 10 ساله برای ارتقا به اعداد 1.7 و 2.1 کیلوگرم بر متر مکعب هدف گذاری انجام گردید. بهره وری آب در محصولات غالب باغی استان در وضعیت موجود 0.46 کیلوگرم بر متر مکعب برآورد شده است. علت پایین تر بودن بهره وری آب در محصولات باغی استان این است که نزدیک به 60 درصد مساحت اراضی باغی استان را دو محصول زعفران و پسته تشکیل می دهند. بهره وری فیزیکی آب در زعفران و پسته (0.0013 و 0.15 کیلوگرم بر متر مکعب) بسیار پایین است و همین مطلب موجب شده اعداد بهره وری فیزیکی آب محصولات باغی استان نسبت به محصولات زراعی کمتر باشد. برای دست یافتن به اهداف برنامه کوتاه مدت (5 ساله) ارتقا بهره وری آب کشاورزی در استان خراسان رضوی، 5 برنامه کلان شامل: تغذیه و حاصلخیزی خاک، به نژادی، به زراعی و به باغی، آموزش و ترویج و بهبود تجارت و بازار محصولات کشاورزی پیشنهاد شده است. در برنامه میان مدت (10 ساله) ارتقا بهره-وری آب کشاورزی استان خراسان رضوی، 6 برنامه کلان شامل: توسعه سامانه های نوین آبیاری، اصلاح و بهبود روش های آبیاری سطحی، اصلاح الگوی کشت، توسعه کشت های گلخانه ای، اصلاح و بهبود مکانیزاسیون و کاهش ضایعات محصولات کشاورزی در نظر گرفته شد. برای اجرای برنامه ارتقا بهره وری آب کشاورزی در استان خراسان رضوی در قالب 5 برنامه کوتاه مدت (5 ساله) با 23 اقدام اجرایی و 6 برنامه میان مدت (10 ساله) با 20 اقدام اجرایی، نیاز به تامین اعتباری برابر با 167 میلیارد تومان در سال 1396 و افزایش آن به 279 میلیارد تومان در سال 1405 وجود خواهد داشت. واژه های کلیدی: ارتقا، برنامه، بهره وری آب، خراسان رضوی، کشاورزی