بررسی اثرات کارگاه های تکثیر و پرورش ماهی قزل آلا و سایر فعالیت های انسانی بر اکوسیستم رودخانه چشمه کیله تنکابن

رودخانه چشمه کیله تنکابن و سرشاخه های کوهستانی آن، بعنوان محور تاریخی ایجاد و توسعه تمدن و رفاه انسانیو نیز زیستگاه و محل مهاجرت گونه های ماهیان با ارزش تجاری و با ارزش زیستی از جمله ماهی آزاد دریای خزر، ماهی سفید دریای خزر و گونه هایی از خانواده کپورماهیان، نقش راهبردی در تداوم حیات ذخایر زنده حوضه جنوبی دریای خزر ایفا می نماید. صید بی رویه و تهدید نسل ماهی آزاد دریای خزر و قزل آلای خال قرمز در سرشاخه های کوهستانی این رودخانه، ایجاد موانع و دستکاری های خارج از ظرفیت تحمل رودخانه توسط فعالیت های انسانی نظیر ایجاد کارخانه های بزرگ تولید شن و ماسه و برداشت های قانونی و غیرقانونی رسوبات حمل شده توسط جریان های آبی این رودخانه، ورود مستقیم شیرابه زباله شهر تنکابن به رودخانه، توسعه کارگاه های تکثیر و پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان در سه دهه اخیر و تخلیه حجم عظیمی از پساب کارگاه ها به همراه ماهیان تلف شده و رها شدن ماهیان زنده قزل آلا به محیط طبیعی رودخانه و موارد متعددی از دستکاری ها ، کارکرد طبیعی رودخانه را تحت تاثیر قرار داده و مدیریت این رودخانه و حوضه آبریز آن نیازمند اطلاعات بنیادی برای کاربرد در یک سیستم مدیریتی یکپارچهاست. پژوهش حاضر بر روی رودخانه چشمه کیله تنکابن مشتمل بر سرشاخه های دوهزار (دریاسر و نوشا) و سه هزار و ولم رود طی 13 مرحله نمونه برداری ماهانه از مهر 1388 تا آبان 1389 بر پایه مطالعات فون بنتیک با استفاده از پروتکل های EPT–EPT/Cو اندازه گیری پارامترهای منتخب فیزیکی و شیمیایی و میکروبی آب این رودخانه صورت پذیرفت.همچنین احتمال فرار و ادامه حیات و تغذیه ماهی قزل آلای رنگین کمان پرورشی از کارگاه ها به محیط طبیعی رودخانه بررسی گردید. تجزیه و تحلیل داده های به دست آمده نشان دهنده تفاوت های معنی دار در سطح احتمال 5%(P<0.05)بین گروهی از عوامل فیزیکی ، شیمیایی ، میکروبی و بیولوژیک اندازه گیری شده در ایستگاه های مختلف بود. دندوگرام آزمون خوشه ای ایستگاه های مطالعاتی بر اساس تلفیق اندازه متغیرهای مختلف در رودخانه چشمه کیله، ایستگاه های یک ، 3 ، 2 و 4 را در یک گروه و سایر ایستگاه ها را در گروه جداگانه طبقه بندی نمود. قرار گرفتن ایستگاه های 8 و 9 در یک گروه بیانگر شباهت عمومی این دو نقطه در رودخانه سه هزار و وجود تفاوت در کیفیت محیط با سایر ایستگاه ها می باشد. ایستگاه شماره 7 با قرار گرفتن در خوشه ای مجزا ، پایینترین کیفیت آب و محیط زیست بستر رودخانه را با توجه به عوامل اندازه گیری شده به خود اختصاص داد. جدا شدن ایستگاه 11 از سایر ایستگاه ها به تفاوت ماهیت آب و محیط زیست ایستگاه نسبت داده شده و نزدیک بودن شرایط ایستگاه شماره 10 با دریافت مجموع آب های رودخانه های دو هزار و سه هزار و سرشاخه های آنها ، به ایستگاه های 8 و 9 که در رودخانه سه هزار قرار دارند بیانگر تاثیرگذاری عمومی رودخانه سه هزار بیشتر از رودخانه دوهزار بر رودخانه چشمه کیله تحلیل شد. تاثیرگذاری پساب کارگاه های پرورش ماهی با ملاحظه امتیاز بالای شاخص EPTو EPT/Cدر ایستگاه های شاهد شماره یک ، 3 و 8 و نیز امتیاز پایین EPT و EPT/C ایستگاه های شماره 7 ، 13 و 6 بیانگر کیفیت مطلوب و نامطلوب این دو گروه ایستگاه می باشد. بیشترین زی توده کفزیان در رودخانه چشمه کیله متعلق به راسته Trichoptera است و کاهش معنی دار زی توده در ایستگاه های 11، 12 و 13 نسبت به سایر ایستگاه ها را می توان به عوامل بازدارنده ای نظیر برداشت مفرط شن و ماسه نسبت داد. گروه های مقاوم به آلودگی افزایش معنی داری در ایستگاه های پایین دست مزارع منتخب داشته و ناپدید شدن راسته Plecoptera در ایستگاه های 7، 9، 10 و 13 کیفیت پایین محیط زیست نسبت به ایستگاه های شاهد را بیان می کند. تایید کیفی و کمی تاثیرگذاری آلاینده های کانونی و غیرکانونی ورودی به رودخانه چشمه کیله در این پروژه نیازمند ملاحظات مدیریتی ویژه ای برای کنترل بهره برداری های حاضر ، مهار آلاینده ها و نیاز به پایش رودخانه در سال های آینده است.کلمات کلیدی:رودخانه - چشمه کیله - تنکابن - آلودگی - پرورش ماهی -EPTC- ارزیابی - شیمی - میکروبیولوژی