بهینه سازی توصیه کودی پتاسیم برای ارقام جدید گلرنگ

با توجه به بروز تنش های خشکی در کشور و گرایش به سمت کشت محصولات با نیاز آبی کمتر مثل گیاه گلرنگ و محدود بودن تحقیقات انجام گرفته در زمینه تغذیه این گیاه و نیاز به ارایه توصیه کودی مناسب جهت رسیدن به عملکرد های مطلوب، انجام تحقیقات درخصوص واکنش گلرنگ به مقادیر مختلف عناصر غذایی ضروری است. به منظور تعیین مقدار مناسب کاربرد کود پتاسیمی و مقایسه کارایی ارقام مختلف گلرنگ از لحاظ جذب و مصرف کود پتاسیمی، آزمایشی مزرعه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با دو فاکتور رقم گلرنگ و مقدار کود پتاسیمی و در سه تکرار در مناطق گرم و سرد کشور بمدت دو سال اجرا شد. فاکتور رقم دارای دو تیمار که دو رقم پدیده و گلدشت برای مناطق سرد و دو رقم گلدشت و پدیده یا صفه برای مناطق گرم در نظر گرفته شد بجز در زابل که این فاکتور شامل ارقام گلدشت و صفه در سال اول و گلدشت و مکزیکی در سال دوم بود. فاکتور مقدار کود شامل شش مقدارمختلف 0، 50، 75، 100، 125 و150 کیلوگرم در هکتار کود سولفات پتاسیم بود. پروژه در مناطق گرم شامل استانهای فارس (داراب)، خوزستان (دزفول)، کرمان و سیستان (زابل) و در مناطق سرد در استانهای مرکزی، اصفهان، آذربایجان شرقی و کرمانشاه در خاکهایی با شرایط پتاسیم پایین تر از 200 میلی گرم بر کیلوگرم اجرا گردید. در مرحله قبل گلدهی از هر کرت نمونه گیاهی تهیه و غلظت پتاسیم در نمونه ها و کارآیی مصرف پتاسیم، کارایی جدب پتاسیم و سودمندی پتاسیم تعیین شد. همچنین قبل از برداشت، در هر کرت تعداد غوزه های بارور، تعداد دانه های پر در غوزه و پس از برداشت، وزن هزار دانه، عملکرد دانه محاسبه شد. در مناطقی که امکان اندازه گیری روغن وجود داشت درصد و عملکرد روغن نیز تعیین شد. برای تجزیه واریانس داده ها و مقایسه میانگین ها از برنامه SAS 9.1 استفاده شد. برای مناطق گرم در داراب وزن خشک گیاه، ارتفاع گیاه، تعداد غوزه در متر مربع، تعداد دانه در غوزه، عملکرد دانه، غلظت و جذب پتاسیم در رقم پدیده به طور معنی داری از رقم گلدشت بیشتر بود. همچنین بیشترین عملکرد ناشی از سطوح کودی برای رقم پدیده در تیمار 125 کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار حاصل شد که با سطوح 100 و 150 کیلوگرم در هکتار تفاوت معنی داری نداشت. در رقم گلدشت مصرف پتاسیم فراتر از 50 کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم تاثیری در افزایش عملکرد نداشت. لذا در این منطقه رقم پدیده با مصرف 100 کیلوگرم سولفات پتاسیم قابل توصیه است. در دزفول هر چند تفاوت در عملکرد بین دو رقم صفه و گلدشت معنی دار نبود اما رقم صفه در مقایسه با رقم گلدشت کارآیی بالاتری در جذب پتاسیم داشت و متناسب با آن در اجزای عملکرد، درصد روغن و عملکرد روغن رقم برتر و کارآمد نسبت به رقم گلدشت شناخته شد. در این منطقه مصرف 50 تا 75 کیلوگرم سولفات پتاسیم برای رقم صفه و 75 تا 100 کیلوگرم برای رقم گلدشت قابل توصیه است. در منطقه زابل رقم گلدشت برتر از رقم صفه و مکزیکی بود. در این منطقه با توجه به مقدار پتاسیم خاک (حدود 100 میلی گرم بر کیلوگرم) بهترین عملکرد برای سال اول و دوم به ترتیب معادل 4480 و 4110 کیلوگرم در هکتار از رقم گلدشت با مصرف 125 کیلوگرم در هکتار کود پتاسیمی حاصل شد. در منطقه کرمان نتایج نشان داد که بین دو رقم در پاسخ های اندازه گیری شده تفاوت چشمگیری وجود نداشت و هر یک از دو رقم با مصرف 75 تا 100 کیلوگرم سولفات پتاسیم قابل توصیه است. برای مناطق سرد در اصفهان هر چند بین دو رقم گلدشت و پدیده از لحاظ تولید دانه برتری وجود نداشت اما رقم پدیده به دلیل کارایی بالاتر در جذب پتاسیم برتری دارد و در شرایط مشابه قابل توصیه است. در هر دو رقم مصرف 75 تا 100 کیلوگرم سولفات پتاسیم مناسب به نظر می رسد. در تبریز رقم پدیده در مقایسه با رقم گلدشت در مرحله قبل از گلدهی، بیشترین کارآیی را داشت و متناسب با آن در عملکرد و اجزای عملکرد، رقم متحمل به تنش پتاسیم و کارآمد در جذب پتاسیم نسبت به رقم گلدشت شناخته شد. در منطقه کرمانشاه رقم گلدشت از لحاظ تولید عملکرد دانه برتر از رقم پدیده بود. در این منطقه با توجه به بالا بودن پتاسیم اولیه خاک (376 میلی گرم بر کیلوگرم) بیشترین عملکرد با مصرف 75 کیلوگرم در هکتار کود پتاسیمی بدست آمد که نشان دهنده نیاز به بازنگری حدود بحرانی پتاسیم در مناطق سرد است. در منطقه اراک نیاز به ارقام متحمل به سرما احساس می شود در عین حال بهترین عملکرد با مصرف 150 کیلوگرم در هکتارکود پتاسیمی از رقم پدیده بدست آمد که با توجه به بالا بودن پتاسیم اولیه خاک (250 میلی گرم بر کیلوگرم) نیاز به بررسی بیشتر در مورد حد بحرانی پتاسیم ضروری به نظر می رسد. در تمام مناطق بیشترین کارآیی جذب و استفاده از پتاسیم در تیمار 50 و 75 کیلوگرم پتاسیم مصرفی درهکتار بدست آمد و با افزایش پتاسیم مصرفی این کارایی کاهش یافت.- واژه های کلیدی: ارقام گلرنگ، اقلیم، کارایی مصرف پتاسیم، کارایی جذب پتاسیم، سودمندی پتاسیم، عملکرد، درصد روغن