تعیین خصوصیات کیفی آب در سد مخزنی شهید رجایی بر اساس فاکتورهای فیزیکو-شیمیایی استان مازندران (ساری)

کیفیت آب در هر اکوسیستم اطلاعات با ارزشی در ارتباط با منابع در دسترس برای استفاده انسان را فراهم می کند. مخازن پشت سد از جمله منابع مهم آبهای سطحی محسوب می شوندکه می تواند به عنوان یک منبع آبی مناسب جهت آبیاری، آب آشامیدنی و نیز پرورش ماهی محسوب گردد. یکی از سدهای مهم کشور سد مخزنی شهید رجایی (مازندران-ساری) می باشد که در این مطالعه به بررسی کیفیت آب آن خواهیم پرداخت. در این تحقیق پارامترهای فیزیکو شیمیایی و کلروفیل- آ در چهار ایستگاه در مخزن سد:1- ورودی شاخه شیرین رود2،- ورودی شاخه سفید رود به مخزن سد، 3- تلاقی شیرین رود و سفیدرود در مخزن و 4- نزدیک به تاج سد و یک ایستگاه در خروجی آن طی شش دوره نمونه برداری (خرداد، تیر، مرداد، شهریور، آبان و بهمن) در سال ‮‭1391‬ مورد اندازه گیری قرار گرفتند. سپس سطح تروفیکی و کیفیت آب در مخزن سد شهید رجایی بر اساس مراجع مختلف و فرمول کارلسون محاسبه گردید. نتایج نشان داد که میانگین به همراه خطای معیار دما، اکسیژن محلول، ‭pH‬، غلظت فسفات، آمونیم، نیترات و کلروفیل آ به ترتیب برابر‮‭21/35‬ (‮‭1/30‬ ) درجه سانتی گراد، ‮‭10/48‬ (‮‭0/37‬ )، ‮‭8/54‬ (‮‭0/04‬ )، ‮‭0/050‬ (‮‭0/004‬ ) ، ‮‭0/036‬ (‮‭0/004‬ ) ، ‮‭0/75‬ (‮‭0/033‬ ) میلی گرم بر لیتر و ‮‭18/00‬ (‮‭7/23‬ ) میکروگرم بر لیتر بوده است. در تحقیق حاضر در ماههای خرداد و تیر لایه بندی حرارتی بین سطح و عمق دریاچه در قسمتهای عمیق آن مشاهده شد بطوریکه در این لایه بندی در لایه های ‮‭15‬ تا ‮‭30‬ متر به ازای افزایش هر متر عمق آب ‮‭0/47‬ و ‮‭0/69‬ درجه سانتی گراد کاهش دما مشاهده شد. اما این تغییرات به ازای افزایش هر متر عمق آب در مرداد و شهریور به ترتیب ‮‭0/20‬ و ‮‭0/26‬ و در نهایت در آبان به صفر نزدیک شده بود. در ماههای گرم سال (تیر، مرداد و شهریور) همراه با تشکیل لایه بندی حرارتی در این دریاچه یک لایه بندی اکسیژنی نیز شکل گرفت اما در فصول سرد (ماههای آبان و بهمن) که اختلاط دمایی مخزن برقرار است اکسیژن محلول و درصد اشباعیت آن نیز در کل مخزن تقریبا همگن گردید. نتایج نشان داد که براساس مراجع اروپایی ‭(OECD) ‬ایستگاههای مختلف در ماههای نمونه برداری در حالت مزوتروف تا یوتروف قرار داشت. این مقایسه با مقادیرذکر شده در مراجع سدهای ایران بر اساس متغیرهای شفافیت و کلروفیل آ نتایج مشابه نشان داد. اما متغیر فسفر با توجه به محدود بودن آن برای فیتوپلانکتون شرایط واقعی تروفیکی را نشان نداد. نتیجه اینکه آب سد شهید رجایی براساس شاخص تروفیکی کارلسون ‭TSI ‬در ماهها مختلف الیگوتروف (خرداد و آبان)، مزوتروف (بهمن) تا یوتروف (مرداد و شهریور) بوده است بنابراین براساس نتایج فوق مدیریت آب سد بیشتر بایستی در ماههای گرم سال با جدیدت بیشتری صورت پذیرد. واژه های کلیدی: کیفیت آب، سطح تروفیکی، سد شهید رجایی، مازندران، ساری