کاربرد فناوری تبعیض ایزوتوپی کربن ‭-13 ‬برای شناسایی ژنوتیپ های گندم با کارایی مصرف آب بالا و معرفی ارقام گندم متحمل به تنش خشکی

هر ساله مساحتی کمتر از 4 میلیون هکتار از اراضی دیم کشور به کاشت گندم دیم اختصاص می یابد. با توجه به محدودیت منابع آبی و وقوع بارندگی های متغیر و غیرقابل پیش بینی در این مناطق افزایش کارآیی مصرف آب در ارقام گندم می تواند به افزایش میانگین تولید گندم دیم در واحد سطح (حدود 1 تن در هکتار) کمک نماید. در برنامه اصلاح غلات دیم کشور عملکرد به عنوان یکی از شاخص های مهم در معرفی ارقام جدید و برتر در نظر گرفته می شود و از اینرو افزایش کارآیی مصرف آب به جهت تاثیر آن در عملکرد ارقام گندم تحت شرایط تنش خشکی مورد توجه می باشد. روش تبعیض ایزوتوپی کربن نسبت به روشهای سنتی تعیین کارایی مصرف آب ‭(TE ‬و ‭WUEi) ‬دارای مزیت بوده و می تواند برای ارزیابی تعداد زیادی نمونه در سطح وسیع مورد استفاده قرار گیرد. در این تحقیق به منظور ارزیابی کاربرد شاخص تبعیض ایزوتوپی کربن-‮‭13‬ جهت شناسایی لاین های گندم متحمل به خشکی تعداد ‮‭20‬ ژنوتیپ گندم شامل ارقام و لاین های امید بخش در 4 تکرار بر مبنای طرح بلوک های کامل تصادفی طی بررسی های مزرعه ای و آنالیزهای آزمایشگاهی مورد مطالعه قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده های جمع آوری شده وجود اختلافات معنی داری را در بین ژنوتیپ های مورد ارزیابی از نظر ارتفاع بوته، وزن هزاردانه و عملکرد نشان داد که نشانگر وجود تنوع ژنتیکی از نظر صفات فوق بود. همچنین از نظر نسبت ایزوتوپی ‮‭13‬‭C/‬‮‭12‬‭C ( ‬‮‭13‬‭C) ‬و تبعیض ایزوتوپی کربن ‮‭13‬ ( ) تنوع ژنتیکی معنی داری دربین ژنوتیپهای موردبررسی مشاهده گردید. بررسی همبستگی ها نشان دادکه درشرایط تنش رطوبتی متغیرهای ‮‭13‬‭C ‬و ارتباطمعنی داری باعملکردژنوتیپ های گندم نداشته وبنابراین کاربرد این شاخص ها درتولید ارقام گندم باکارایی مصرف آب بالا قابل توصیه نمی باشد. بررسی مطالعات قبلی نیزنشان می دهدکه بسته به شرایط محیطی اجرای آزمایش گزارشات متناقضی دررابطه باارتباط تبعیض ایزوتوپی کربن‮‭13‬ منتشرگردیده است این یافته ها نشان می دهدکه بررسی تبادلات گازی به تنهایی درشناسایی ارقام گندمباکارایی مصرف آب بالا کافی نمی باشد واژه های کلیدی:گندم،کارایی مصرف آب،نسبت ایزوتوپی‮‭13‬‭C/‬‮‭12‬C،تبعیض ایزوتوپی کربن‮‭13‬