شناسایی منابع مقاومت در ژنوتیپ های منتخب و بینصالمللی گندم و لاینصهای مربوط به آزمایش های یکنواخت مقایسه عملکرد مقدماتی و پیشرفته هم اقلیم کشور نسبت به لکه برگی سپتوریایی در سال زراعی ‭94-1393‬

بررسی واکنش ژنوتیپ های گندم نسبت به عوامل بیماری زا و انتخاب لاین های مقاوم یکی از اساسی ترین مولفه ها در تدوین برنامه های موفق اصلاح برای مقاومت به بیماری می باشد. در این پژوهش واکنش ‮‭949‬ ژنوتیپ گندم مربوط به آزمایش های یکنواخت مقایسه عملکرد مقدماتی ‭(PRWYT) ‬و پیشرفته ‭(ARWYT) ‬اقلیم های چهارگانه کشور، لاین ها و ارقام انتخابی از مواد اصلاحی بخش تحقیقات غلات در سال زراعی ‮‭94‬-،‮‭1393‬ مواد مربوط به خزانه-های بین المللی سیمیت و ارقام افتراقی گندم نسبت به لکه برگی سپتوریایی در مرحله گیاه کامل با آلودگی مصنوعی در شرایط مزرعه ای گرگان و دزفول مورد ارزیابی قرار گرفت. کاشت بذر به صورت خطی روی دو خط یک متری به فاصله ‮‭30‬ سانتی متر انجام گردید. جهت تسهیل در توسعه بیماری در اطراف خزانه و به ازای هر ‮‭20‬ شماره بذر رقم شاهد محلی حساس (تجن در گرگان و داراب2 در دزفول) کشت شد. آلودگی مصنوعی خزانه در مرحله پنجه زنی با پراکنده کردن بقایای گیاهی آلوده جمع آوری شده از سال قبل و از مرحله پنجه زنی تا ظهور برگ پرچم در سه نوبت با مایه زنی سوسپانسیون ‮‭106‬ اسپور در هر میلی لیتر انجام گردید. شدت بیماری قبل از رسیدن دانه و زمانی که حداقل 4 برگ از هر بوته گندم زنده و سبز بودند، با ارزیابی واکنش ژنوتیپ ها در مقیاس دو رقمی ‮‭00-99‬ به روش ساری و پرسکات تغییر یافته توسط ایال و همکاران صورت گرفته و مواد در گروه های مصون (‮‭00‬)، بسیارمقاوم (‮‭11-14‬)، مقاوم (‮‭15-34‬)، نیمه مقاوم (‮‭35-44‬)، نیمه حساس (‮‭45-64‬)، حساس (‮‭65-84‬) و بسیارحساس (‮‭85-99‬) قرار گرفتند. نتایج حاصل از ارزیابی واکنش ژنوتیپ های مختلف گندم نسبت به لکه برگی سپتوریایی ضمن تایید وجود اختلاف در الگوی پرآزاری جدایه های قارچی گرگان و دزفول، و متفاوت بودن ژنوتیپ های گندم مورد بررسی از نظر واکنش مقاومت نشان داد که در گرگان ‮‭66‬ درصد ژنوتیپ ها حساس و ‮‭27‬ درصد نیمه حساس، و تنها 5 و 1 درصد آن ها به ترتیب مقاوم و نیمه مقاوم بودند. در دزفول ‮‭86‬ درصد ژنوتیپ ها حساس و 1 درصد نیمه حساس بوده، و ‮‭12‬ درصد نسبت به بیماری لکه برگی سپتوریایی واکنش مصونیت نشان دادند. با استفاده از نتایج این پژوهش، ژنوتیپ های گندم که در هر دو منطقه از مقاومت قابل قبولی برخوردار بودند، توسط به نژادگران جهت ورود به مراحل بعدی به نژادی یا معرفی رقم انتخاب شدند. واژه های کلیدی: سپتوریوز برگی، ارزیابی مقاومت، برنامه های به نژادی، ‭Zymoseptoria tritici‬، ‭Mycosphaerella graminicola‬، ‭Septoria tritici