اثرات الگوی کشت و کم آبیاری بر کارایی مصرف آب و ارایه راه کارهای بهبود آن در جنوب حوزه کرخه

این پروژه در منطقه جنوب حوزه آبریز کرخه با اهداف بررسی کارایی مصرف آب زراعت های غالب و ارایه راهکار در انتخاب الگوی کشت بر اساس اقلیم و مدیریت کم آبیاری برای بهبود کارایی مصرف آب به اجرا در آمد. محل اجرای پروژه محدوده اراضی پایاب سد کرخه بود. دشت های کشاورزی این محدوده شامل عباس-ارایض، آزادگان، جنوب اهواز و ارایض می باشد. در این پروژه ابتدا الگوی کشت غالب در هر دشت کشاورزی تعیین و نیاز آبی گیاهان با روش پنمن-مانتیت برای سالصهای ‮‭1382-1388‬ محاسبه گردید. کارایی مصرف آب بر اساس متوسط عملکرد در مناطق مختلف و نیاز خالص آب زراعت های غالب تعیین گردید. کارایی مصرف آب زراعت های مختلف به کمک روش درون یابی برای کل منطقه محاسبه شد. برای بررسی اثرات کم آبیاری از تابع تولید که تابعی ریاضی و بیانگر رابطه بین مقدارآبمصرفی و محصول تولیدی گیاهان زراعی است، استفاده شد.مقدار کارایی مصرف آب گندم در سال های مطالعه ‮‭47 - 0/60‬/،0 جو ‮‭30 0/41‬/،0 ذرت ‮‭58 0/92‬/،0 چغندرقند ‮‭92 6/45‬/،4 سیب زمینی ‮‭9 4/4‬/،2 گوجه فرنگی ‮‭98 6/97‬/،5 خربزه ‮‭89 4/16‬/،2 هندوانه 6/،3 و پیاز ‮‭3/65 6/31‬ کیلوگرم بر مترمکعب نیاز خالص آبی متغییر بود. نتایج نشان داد در تعیین الگوی کشت الویت با زراعت هایی است که نیاز آبی آن ها در مقایسه با سایر مناطق کمتر است. برای مثال زراعت های گندم، جو، چغندرقند، سیب زمینی، گوجه فرنگی، پیاز، هندوانه، ذرت در اولویت اول برای منطقه دزفول و شوش هستند. زراعت خربزه در اولویت اول منطقه اهواز و جو برای شوشتر می باشد. بر همین اساس زراعت ذرت برای منطقه دهلران نیز در اولویت اول الگوی کشت است. کارایی مصرف آب در منطقه جنوب حوزه آبریز کرخه به طورمعنی داری کمتر از گندم است، که لازم است عوامل موثر بر عملکرد آن مورد بررسی و ارتقا قرار گیرد. در شرایط کم آبی و برای اعمال کم آبیاری، زراعت های ذرت و صیفی جات شامل گوجه فرنگی، پیاز، هندوانه، سیب زمینی باید در اولویت دوم باشند. در دشت عباس افزایش سطح زیر کشت ذرت تا ‮‭20‬ درصد (‮‭12‬ درصد کم آبیاری) باعث افزایش کارایی مصرف آب تا ‮‭10‬ درصد شده و بعد از آن کاهش نشان داد. نتایج همچنین نشان داد زراعت های سبزی و صیفی به کم آبیاری حساس هستند و انجام کم آبیاری بر روی آن ها توصیه نمی شود. لیکن کم آبیاری بر روی زراعت هایی مانند ذرت و نیشکر که کل عملکرد مورد مصرف قرار می گیرد، قابل اعمال بوده و در نتیجه افزایش کارایی مصرف آب را به همراه دارد. کلمات کلیدی: کارایی مصرف آب، کم آبیاری، دشت عباس-اوان، دشت آزادگان، گندم، ذرت، گوجه فرنگی، نیشکر، خیار، هندوانه