بررسی و پیش بینی شاخص جریان پایه ‭(BFI) ‬برای حوضه های فاقد آمار (مطالعه موردی حوزه ی آبخیز دریای خزر)

تعیین جریان پایه و شاخص مربوطه، همواره یکی از موضوعات مهم در هیدرولوژی بوده واطلاع از میزان آن، نقش مهمی دربرنامه ریزی و مدیریت بهینه منابع آب دارد. هدف از این پژوهش برآورد روابط منطقه ای شاخص جریان پایه به منظور استفاده در حوزه های فاقد آمار می باشد. بدین منظور آمار ‮‭20‬ ایستگاه آبسنجی در منطقه پارامترهای ‭GIS ‬مورد پژوهش جمع آوری، بررسی، تصحیح و در یک دوره پایه مشترک انتخاب شد. در محیط فیزیوگرافی زیرحوضهها استخراج و عوامل مختلف اقلیمی، زمینشناسی و کاربری اراضی نیز محاسبه شد. شاخص جریان پایه با استفاده از الگوریتم های حداقل محلی، فواصل ثابت، فواصل متحرک، فیلتر رقومی و فیلتر رقومی برگشتی ‭B-Flow ‬برگشتی یک پارامتره، فیلتر رقومی برگشتی دو پارامتره، فیلتر رقومی برگشتی چاپمن استخراج شد. نتایج روش های مختلف با استفاده از معیار های مختلف آماری تحلیل شد و روش فیلتر رقومی برگشتی تک پارامتره به عنوان مناسبترین روش برای استخراج جریان پایه و شاخص آن شناخته شد. ونتایج آن در مرحله بعدی مورد استفاده قرار گرفت. با استفاده از روش آزمون تحلیل عاملی، عوامل مستقل انتخاب شدند. همچنین مناطق همگن هیدرولوژیکی ، با استفاده از روش تجزیه و تحلیل خوشه ای مشخص گردید. آزمون تحلیل عاملی نشان داد که کلیه متغیرها در قالب 5 عامل طبقهبندی میشوند که در مجموع در ‮‭89‬ درصد از واریانسدادهها میباشند. عوامل ارتفاع متوسط، درصد مساحت پوشش جنگلی و مرتعی / برگیرنده 9 در قالب عامل اول، سازندهای سخت کربناته و غیرکربناته از میان عوامل Q‮‭90‬‭/Q ‬و نیز نسبت هیدرولوژیکی ‮‭50‬ زمین شناسی در عامل دوم، درصد مساحت زمینها با کاربری کشاورزی در عامل سوم، عامل تراکم زهکشی حوضه در عامل چهارم و نهشتههای کواترنری نیز در عامل پنجم بهعنوان موثرترین پارامترها شناخته شدند. سپس روابط رگرسیون تک و چند متغیره خطی، توانی، نمایی در سطوح معنیداری کمتر از 1 درصد تعیین گردیدند. نتایج اعتبارسنجی روابط رگرسیونی نشان داد که توزیع خطاها در تمامی مدلهای استخراج شده، 1 تا / نرمال است. در این خصوص همچنین مقدار آماره دوربین - واتسون برای مدلهای استخراجی در فاصله ‮‭5/2 5‬ بهدست آمد. علاوه براین به منظور مقایسه و ارزیابی صحت و کارایی مدلهای برآوردی، روش آنالیز باقیمانده ها نیز مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان دهنده، اعتبار مدل های رگرسیونی استخراج شده، برای استفاده در حوزه های فاقد آمار در منطقه مورد پژوهش می باشد. کلید واژهها : شاخص جریان پایه، همگنی حوزهها، تحلیل عاملی، حوزه خزر