گزارش انتخاب، نام گذاری و آزادسازی رقم جدید گن دم ن ان آفتاب برای کاشت در دیم زارهای مناطق گرمسیری کش ور

تقاضای فراوان و نوسانات زیاد تولید گندم در شرایط متغیر آب و هوایی دیمزارهای گرمسیری سبب گردیده تا محققین همواره در جستجوی راهکارهای افزایش میزان و پایداری عملکرد دانه این محصول ارزشمند باشند. در این عرصه گسترده بالغ بر ‮‭1/2‬ میلیون هکتاری، خشکی و گرما دو تنگنای کلیدی تاثیرگذار بر عملکرد دانه و کیفیت گندم هستند. دستیابی به ژنوتیپ های برتر و پرمحصول دارای تحمل به تنش های خشکی و گرما و مقاوم به بیماری های شایع، یکی از اصلی ترین راهکارهای افزایش تولید پایدار در دیمزارهای گرمسیری است که از طریق اجرای آزمایش ات بهنژادی و شناسای ی ژنوتیپ های س ازگار محقق می ش ود. لای ن ‭THELIN/‬3‭/BABAX/LR‬‮‭42‬‭//BABAX/‬4‭/BABAX/LR‬‮‭42‬‭//BABAX ‬در سال زراعی ‮‭1387-88‬ در قالب شانزدهمین خزانه بین المللی ‭HRWYT ‬در ایستگاه های گچساران و گنبد ارزیابی گردید و با توجه به ویژگی های مناسب زراعی متعاقبا در آزمایش پیشرفته ایستگاه های دیم گرمسیری مورد ارزیابی قرار گرفت. بطور متوسط، ‮‭22/8‬ درصد برتری عملکرد دانه، ‮‭4/5‬ گرم افزایش وزن هزار دانه و دو روز زودرسی از وجوه برجسته این رقم نسبت به شاهد کوهدشت در آزمایش پیشرفته در ایستگاه های گچساران، گنبد، خرم آباد و ایلام بوده است. رقم جدید، سپس در پروژه سه ساله آزمایشات یکنواخت سراسری (‮‭1389-92‬) ارزیابی گردید. رقم آفتاب در این دوره سه ساله در ایستگاه های ایلام، خرم آباد، گچساران و گنبد بترتیب با 6/،‮‭9 30‬/،‮‭9/1 11‬ و ‮‭2/8‬ درصد افزایش محصول در سطح احتمال معنی دار پنج درصد نسبت به شاهد کوهدشت برتری نشان داد. رقم مورد نطر طی پنج سال بررسی های ایستگاهی در آزمایشات تکراردار، با میانگین عملکرد ‮‭3183‬ کیلوگرم در هکتار، نسبت به ارقام شاهد (کوهدشت و کریم)، ‮‭373‬ کیلوگرم در هکتار یا ‮‭13/3‬ درصد افزایش عملکرد نشان داد. رقم جدید از لحاظ معیار پایداری عملکرد میانگین رتبه، دارای بهترین رتبه (رتبه یکم) بوده و از انحراف معیار رتبه و ضریب تغییرات درون مکانی بسیار کمی، حتی نسبت به رقم سازگار کوهدشت، برخوردار بوده است. رقم آفتاب با تیپ رشد بهاره دارای میانگین ارتفاع بوته ‮‭78‬ سانتیمتر و وزن هزاردانه ‮‭35/8‬ گرم بوده و نسبت به بیماری های زنگ زرد، زنگ قهوه ای و فوزاریوم سنبله از مقاومت خوبی برخوردار است. این رقم از لحاظ صفات مهم کیفی: حجم نان، حجم رسوب، شاخص گلوتن، سختی دانه، درصد جذب آب و درصد پروتیین دانه نسبت به رقم کوهدشت برتری دارد. عملکرد دانه و کیفییت آرد برتر و همچنین صفات زراعی مناسب، دلایل اصلی انتخاب رقم آفتاب برای کشت در دیمزارهای گرمسیری است. واژه های کلیدی: آفتاب، دیم، تنش های محیطی، پایداری عملکرد.