بررسی مدلیزاسیون پتانسیل آب های زیرسطحی آبراهه های منتهی به مرزهای جنوب و خلیج فارس (مطالعه موردی: حوزه آبخیز مرغاب)

ایران به دلیل واقع شدن در نوار بیابانی از نقاط خشک جهان بوده و در داخل ایران نیز همین بارش کم از غرب به شرق از مقدار آن کاسته می شود و به حداقل خود می رسد. علاوه بر آن رودخانه های ایران اکثرا غیردایمی هستند و در ماه های خشک جریان سطحی ندارند. اما خوشبختانه همین رودخانه های به ظاهر خشک دارای رژیم جریان زیربستر هستند که این نعمت خدادادی را می توان در خشک سالی ها جهت آب شرب، کشاورزی، دام، آبزیان و مهم تر از همه حفظ و توسعه منابع طبیعی استفاده نمود. هدف از این تحقیق، برآورد حجم جریان زیرقشری از طریق مدل هیدرولوژیکی است. در این خصوص با استفاده از اطلاعات هواشناسی و هیدرومتری و با بازدیدهای میدانی، ایستگاه مناسب در استان خوزستان مشخص، و با بررسی معادله بیلان در بالادست حوضه ایستگاه، جریان زیرقشری برآورد شده است. پس از ورود داده های مورد نیاز، مدل ‭SWAT‬اجرا شد. برای واسنجی جریان در ایستگاه مذکور از الگوریتم ‭SUFI‬2 در نرم افزار ‭SWAT-CUP ‬استفاده شد. مدل در 3 تکرار و هر تکرار ‮‭1000‬ بار اجرا شد. نتایج حاصل از واسنجی مدل در این حوضه نشان می دهد که در آخرین تکرار اجرای مدل ‮‭53‬ درصد از داده های مشاهداتی در محدوده ‮‭95‬‭ppu ‬قراردارند و مقدار ‭d-factor ‬نیز ‮‭0/26‬ بدست آمده است. با انجام اعتبارسنجی مدل درصد داده های مشاهداتی که در محدوده ‮‭95‬‭ppu ‬قرارگرفتند و مقدار ‭d-factor ‬حاصل به ترتیب به ‮‭67‬ درصد و ‮‭0/40‬ افزایش یافت. شاخص ارزیابی نش-ساتکلیف ‭(NS) ‬در مرحله واسنجی و اعتبارسنجی ‮‭0/40‬ می باشد که نشان دهنده رضایت بخش بودن کارایی مدل در فرایند شبیه سازی می باشد. همچنین مقدار بدست آمده شاخصR2 در هردو مرحله به ترتیب ‮‭0/45‬ و ‮‭0/41‬ می باشد. مقادیر پارامترهای بیلان آب سطحی در سال های شبیه سازی (‮‭1992-2009‬) با استفاده از خروجی های بدست آمده از مدل شامل: از مجموع ‮‭646/222‬ میلی متر متوسط بارندگی سالانه ‮‭333/106‬ میلی متر آن به مجموع رواناب سطحی، جریان آب زیرزمینی و جریان جانبی اختصاص دارد و تبخیر و تعرق ‮‭296/510‬ میلی متر در سطح حوضه می باشد. میزان جریان آب زیرزمینی شرکت کننده در جریان آبراهه اصلی ‮‭53/263‬ میلی متر می باشد. در واقع شبیه سازی مولفه های رواناب سطحی نشان دهنده سهم کم جریان آب زیرزمینی درجریان آبراهه اصلی می باشد. واژه های کلیدی: جریان زیرقشری، بیلان آب، مدل ‭SWAT‬، خوزستان.