استقرار و ریزازدیادی ارقام و ژنوتیپ های برتر به ایران به منظور استفاده در برنامه اصلاحی

درخت به از جمله حساس ترین میزبان های عامل بیماری آتشک ‭(Erwinia amylovora) ‬به حساب می آید و از این رو اتخاذ تدابیری برای کاهش خسارت بیماری در این درخت ضروری است. به این منظور در این طرح تحقیقاتی با هدف استفاده از روش های زیست فناوری جهت اصلاح ارقام "به"، نسبت به استقرار و تکثیر اولیه این مواد گیاهی در شرایط درون شیشه اقدام گردید. در اولین فاز، نسبت به تعیین بهترین محیط کشت و همچنین بررسی اثر تنظیم کننده های رشد گیاهی در استقرار، پرآوری و همچنین ریشه زایی ارقام امید بخش"به" اقدام گردید. این پژوهش در قالب سه آزمایش مستقل روی ارقام امید بخش به شامل ‭KVD‬4، ‭NB‬2، ‭PH‬2 در کنار پایه کویینس ‭C ‬و رقم شاهد اصفهان ‭(KVD‬3) صورت گرفت. به این منظور ریزنمونه های ارقام امیدبخش "به" از باغ تحقیقاتی کمالشهر کرج برداشت و پس از ضدعفونی در محیط درون شیشه مستقر و به میزان کافی برای انجام آزمایشات تکثیر شدند. در آزمایش اول رشد و پرآوری ارقام "به" با استفاده از سه محیط کشت مختلف شامل ‭MS‬، ‭QL ‬و ‭QL ‬تغییر یافته ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که در بین این محیطها، محیط کشت ‭QL ‬تغییر یافته، بیشترین میزان رشد در کمترین زمان و بهترین پرآوری و کیفیت شاخه را به همراه داشت. لذا در آزمایشات بعدی به عنوان محیط کشت پایه انتخاب شد. در آزمایش دوم ارزیابی اثر نوع و غلظت های دو نوع سایتوکینین ‭BAP ‬و 2‭iP‬، به ترتیب برای 2‭iP ‬در چهار غلظت صفر (شاهد)، نیم، یک و دو میلی گرم بر لیتر و برای ‭BAP ‬در سه غلظت، نیم، یک و دو میلی گرم بر لیتر انجام شد. نتیجه بیانگر برتری محیط حاوی نیم و یک میلی گرم در لیتر 2‭iP ‬و ‭BAP ‬با بهترین تعداد و کیفیت ریزشاخه ها بود. در بررسی ریشه زایی شاخساره ها در دو تیمار طولانی مدت و کوتاه مدت آنها با غلظت های مختلف ایندول بوتریک اسید ‭(IBA)‬، مشخص شد که تیمار کوتاه مدت نسبت به تیمار بلند مدت ریشه زایی بهتری را به همراه دارد. همچنین بیشترین درصد ریشه زایی، توسعه برگی، طول و کیفیت ریشه در غلضت دو میلی گرم در لیتر ‭IBA ‬ایجاد شد. بطور کلی به منظور ریزازدیادی ارقام به و بقا مطلوب ریزشاخه ها، محیط رشدی مشتمل بر نمک های پایه ‭Modified QL‬، غنی شده با سه درصد ساکارز، یک میلی گرم در لیتر ‭BAP‬، یک میلی گرم در لیتر ‮‭5/0‬ ،2‭iP ‬درصد پکتین و ‮‭0/6‬ درصد آگار قابل توصیه می باشد. با استفاده از نتایج حاصله از اجرای این پروژه، می توان نسبت به ریزازدیادی ارقام مورد نطر برای اهداف اصلاحی در برنامه بهنژادی به اقدام نمود و در صورت نیاز پروتکل را تجاری سازی کرد. واژه های کلیدی: به ‭(Cydonia oblonga Mill.)‬، ارقام امید بخش، محیط کشت، ریزازدیادی، ریشه زایی