تعیین اثر خاک فسفات تیمار شده برروی گیاه کلزا در آزمایش گلخانه ای

تیمار کردن سنگ فسفات با مواد آلی و کمپوست کردن آنها یک تکنیک امیدبخش برای افزایش حلالیت و در نتیجه افزایش قابلیت جذب فسفر گیاه از سنگ فسفاتها می باشد. جهت تعیین اثربخشی نمونه کودهای فسفاته حاصل از سنگ فسفات تیمار شده با اسیدها و مواد آلی مختلف بدست آمده از فاز اول طرح در موسسه تحقیقات خاک و آب، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح آماری کاملا تصادفی در شرایط گلخانه برروی گیاه کلزارقم ‮‭003‬ ‭RGS‬انجام شد. فاکتورها شامل شش تیمار برتر حاصل از پروژه اول(خاک فسفات در ترکیب با اسید نیتریک ، سولفوریک، فسفریک، اسید هیومیک، کود مرغی، کود دامی) و سوپر فسفات تریپل ونیز یک تیمار شاهد بدون فسفر ویک تیمار خاک فسفات تنها بود. فاکتور دوم مقدار ‮‭25‬ و ‮‭50‬ میلی گرم در کیلوگرم اکسید فسفر بود. آزمایش در خاکی انجام شد که میزان فسفرقابل دسترس آن ‮‭5/3‬ میلی گرم در کیلوگرم بود. کشت در گلدا نهای ‮‭8/5‬ کیلوگرمی انجام شد. ‮‭31‬ روز پس از کشت و قبل از مرحله ساقه دهی، نمونه گیاه از کل اندام هوایی تهیه و جذب فسفر و کلسیم در آن اندازه گیری شد. در هنگام رسیدگی کلزا نیز، وزن خورجین وکاه و وزن کل، غلظت وجذب فسفر در کل اندام هوایی، محاسبه شد. نتایج نشان داد که اثرات نوع کود و مقدار اکسید فسفر بر عملکرد وزن خشک و جذب فسفر در مرحله قبل ساقه دهی، معنی دار بود در حالیکه اثر اصلی مقدار اکسید فسفر در مرحله برداشت بر وزن خشک کاه و کل، غیر معنی دار و بر وزن خورجین معنی دار بود. همچنین اثرات نوع کود و سطح کود فسفره در جذب فسفردر مرحله قبل ساقه دهی، معنی دار شد. نتایج نشان داد که سطح ‮‭50‬ میلی گرم بر کیلوگرم اکسید فسفر از لحاظ عملکرد وزن خشک و جذب فسفر مقداربیشتری داشت. از لحاظ جذب فسفرکل و عملکرد وزن خشک، سنگ فسفات تیمار شده با اسید فسفریک بیشترین مقدار وسنگ فسفات تیمارشده با کود مرغی کمترین مقدار را داشت. اثرات متقابل مقدار اکسید فسفر و نوع کود فسفر بر وزن خشک خورجین معنی دار بودو سطح ‮‭50‬ میلی گرم اکسید فسفردر تیمار سوم مقدار بیشتری جذب نمود . در مرحله قبل از ساقه دهی، سطح ‮‭50‬ میلی گرم اکسید فسفر بر کیلوگرم از تیمار اسید فسفریک، بیشترین مقدار جذب کلسیم وبیشترین جذب فسفر را تیمار سوپر فسفات تریپل داشت. ضریب همبستگی بین جذب فسفر و جذب کلسیم و نیز بین جذب فسفر و و وزن خشک کل در هر دو مرحله رشد مثبت بود. از لحاظ مقدار وزن خشک بوته و جذب فسفر در تیمارهای سنگ فسفات تیمار شده با اسید هیومیک ، کود مرغی و کود دامی، کارایی ترکیب سنگ فسفات با کود دامی بیشتر بود. در خاکی با مشخصات مورد بررسی در این آزمایش و با این رقم کلزا، سنگ فسفات در ترکیب با اسیدهای معدنی موثر تر از ترکیب با اسیدهای آلی است. با افزایش جذب فسفر جذب کلسیم نیز افزایش یافت. بازده نسبی زراعی در تیمار حاوی اسید فسفریک نزدیکتر به سوپر فسفات تریپل بود(‮‭89/13‬ درصد) و پس از آن اسید سولفوریک قرار داشت (‮‭63/26‬ درصد) و در بین ترکیبات آلی نیز کود دامی(‮‭25/95‬ درصد) برتر از اسید هیومیک و کود مرغی بود. کلمات کلیدی: سنگ فسفات ، کلزا، سوپر فسفات تریپل ، فسفر