ارزیابی مقاومت ژنوتیپ های پیشرفته گندم دیم به بیماری زنگ زرد

زنگ زرد گندم با عامل ‭Puccinia striiformis f. sp. tritici ‬یکی از مهمترین بیماریهای گندم در ایران می باشد. استفاده از ارقام مقاوم یکی از بهترین روش های کنترل این بیماری می باشد. بمنظور بررسی واکنش ‮‭233‬ ژنوتیپ گندم دیم، انتخابی (‮‭1391-92‬) نسبت به بیماری زنگ زرد در شرایط مزرعه ای (مقاومت گیاه کامل در 5 منطقه مراغه، مشهد، زرقان فارس، مغان و میاندوآب) و گیاهچه ای (مقاومت گیاهچه ای درکرج) این آزمایش اجرا گردید. در شرایط کنترل شده گلخانه، ژنوتیپ ها با استفاده از نژادهای زنگ زرد مشهد (2E‮‭128‬‭A+‬،‭Yr‬‮‭27‬) و زرقان فارس (6E‮‭174‬‭A+) ‬تلقیح و یادداشت برداری در مقیاس ‮‭9-0‬ انجام گرفت. یادداشت برداری مزرعه ای از شدت بیماری بر اساس روش اصلاح شده کاب و تیپ آلودگی بر اساس روش رولفز و همکاران در مرحله گیاه بالغ انجام گرفت. نتایج حاصل از این ارزیابی در مرحله گیاه بالغ نشان داد که در زرقان فارس تعداد ‮‭134‬ ژنوتیپ، در مشهد ‮‭137‬ ژنوتیپ در مغان ‮‭190‬ ژنوتیپ و در میاندوآب ‮‭157‬ ژنوتیپ دارای مقاومت قابل قبولی در برابر بیماری بودند. که از میان آنها تعداد ‮‭68‬ ژنوتیپ در هر چهار منطقه مذکور دارای عکس العمل مقاوم و قابل قبولی بوده و انتخاب گردیدند. نتایج ارزیابی در مرحله گیاهچه ای نشان داد که تعداد ‮‭157‬ ژنوتیپ در مقابل نژاد (2E‮‭128‬‭A+‬،‭Yr‬‮‭27‬) وتعداد ‮‭176‬ ژنوتیپ در مقابل نژاد (6E‮‭174‬‭A+) ‬مقاوم بود. تلفیق نتایج ارزیابی در مرحله گیاهچه ای با 2 نژاد مذکور نشان می دهد که تعداد ‮‭130‬ ژنوتیپ در مقابل هردو نژاد مقاوم می باشد. همچنین تعداد ‮‭43‬ ژنوتیپ در مرحله گیاهچه ای (در برابر هر دو نژاد) و گیاه بالغ (در هر چهار منطقه) دارای واکنش مقاوم بود. این نوع مقاومت می تواند از نوع مقاومت اختصاصی باشد. از ‮‭233‬ ژنوتیپ ارزیابی شده تعداد 9 ژنوتیپ در مرحله گیاهچه ای در برابر هر دو نژاد، حساس و در مرحله گیاه بالغ در تمام مناطق مقاوم بود. احتمالا این ژنوتیپ ها دارای مقاومت از نوع مقاومت پایدار یا مقاومت گیاه کامل ‭(Adult Plant Resistance) ‬می باشند که توسط چند ژن کنترل می گردد. واژه های کلیدی: بیماری زنگ زرد - گندم - ارزیابی مقاومت ‭- Puccinia striiformis f.sp tritici