کارایی انتقال مجدد مواد فتوسنتزی و نیتروژن در شرایط تنش خشکی در ارقام و لاین های سورگوم دانه ای

آب و نیتروژن دو عامل اصلی تولید در مناطق خشک و نیمه خشک بوده که راندمان استفاده هر دو در کشاورزی کشور پایین گزارش شده است. کارایی انتقال مجدد مواد فتوسنتزی و نیتروژن در شرایط تنش خشکی در ژنوتیپ ها و لاینهای سورگوم دانه ای، طی پژوهشی دو ساله (‮‭1390-91‬) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی نیشابور مطالعه شد. مدل آماری کرتهای یکبار خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار بود. کرتهای اصلی شامل دو سطح شرایط نرمال(ابیاری کامل در کل فصل) و تنش در طی دوره زایشی(قطع کامل آبیاری تا خاتمه رشد) و کرتهای فرعی فاکتوریل مدیریت نیتروژن در دو سطح (صفر و‮‭200‬ )کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص و ژنوتیپ ها در پنج سطح شامل (یک رقم تجاری(سپیده) و4 ژنوتیپ های امید بخش ‭MGS‬5، ‭MGS‬2، ‭KGS‬‮‭33‬ و‭KGS‬‮‭29‬ ) بودند. در هر دو سال مصرف نکردن نیتروژن در مقایسه با شاهد، موجب کاهش طول دور رشد و نمو، تعداد دانه در پانیکول، عملکرد دانه، شاخص برداشت، میزان انتقال مجدد مواد فتوسنتزی‭(ARDM)‬، بازده انتقال مجدد‭(REE)‬و درصد انتقال مجدد ماده خشک ‭(REP) ‬شد. همچنین در سال اول اثرتیمارهای نیتروژن و آب بر دو کارایی جذب یا بازیافت ‭(NRE) ‬و کارایی زراعی‭(NUE) ‬نیتروژن معنی دار بود. در تیمار شاهد (مصرف نیتروژن)، کارایی جذب ازت ‮‭25/6‬ درصد بود. در بین ژنوتیپ ها کارایی مصرف یا فیزیولوژیکی‭(NUTE) ‬و کارایی زراعی نیتروژن معنی دار و دو ژنوتیپ ‭MGS‬2 و ‭MGS‬5 بیشترین کارایی فیزیولوژیکی و زراعی را داشتند. قطع آبیاری موجب کاهش انتقال مجدد مواد فتوسنتزی، بازده انتقال مجدد در سال اول و افزایش هر سه صفت در سال دوم گردید. بطور کلی مصرف نیتروژن از نظر فراهم کردن شرایط رشد مطلوب گیاه و تولید حداکثر مواد فتوسنتزی ضروری می باشد. قطع ابیاری از ابتدای دوره زایشی می تواند عملکرد نهایی را تا حدود ‮‭16‬ درصد کاهش دهد اما به توجه به صرفه جویی در آب مصرفی، از نظر اقتصادی قابل توجیه و توصیه می باشد. همچنین ژنوتیپ های امید بخش ‭MGS‬5 و ‭KGS‬‮‭29‬ از نظر عملکرد دانه در شرایط بررسی شده قابل توصیه می باشند. واژه های کلیدی: سورگوم دانه ای ، انتقال مجدد، کارایی نیتروژن، قطع آبیاری