تهیه کلکسیون ارقام گندم دوروم با استفاده از صفات مورفولوژیکی

این آزمایش به منظور بررسی تمایز و تعیین مشخصات هشت رقم گندم دوروم رایج در ایران با استفاده از صفات مورفولوژیک مندرج در دستورالعمل آزمونهای تمایز، یکنواختی و پایداری‭(DUS Testing ) ‬اتحادیه بین المللی حمایت از ارقام جدیدگیاهی ‭(UPOV ) ‬انجام شد. هشت رقم گندم دوروم به نام های آریا، بهرنگ، دنا، دهدشت، ساجی، سیمره،کرخه، یاواروس درقالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در در سال زراعی ‮‭90-91‬ در مزرعه موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال کرج کشت گردیدند. ‮‭29‬ صفت کمی و کیفی آزمونهای تم ایز، یکنواختی و پایداری در گندم دوروم مشاهده، اندازه گیری و ثبت گردیدند. ابتدا ارقام بر اساس صفت گروهبندی کننده رنگ ریشک به سه گروه تقسیم شدند به طوریکه ارقام بهرنگ،آریا و کرخه با رنگ ریشک متمایل به سفید در گروه اول و ارقام ساجی، سیمره و یاواروس با ریشک قهوه ای در گروه دوم و ارقام دنا و دهدشت با ریشک سیاه در گروه سوم قرار گرفتند. ارقام داخل هر گروه نیز بر اساس صفات کیفی کرکدار بودن سطح خارجی گلوم، رنگ آنتوسیانین کلیوپتیل و رنگ آنتوسیانین ریشک از یکدیگر متمایز گردیدند و بدین ترتیب هشت رقم مورد بررسی به طور کامل از هم تفکیک شدند. صفات کیفی و شبه کیفی به صفر و یک تبدیل و با استفاده از ضرایب تشابه مشخص گردید که کمترین ضریب تشابه مورفولوژیکی بین دو رقم ‮‭0/047‬ (ارقام آریا و ساجی) و بیشترین میزان آن ‮‭0/52‬ (ارقام دنا و دهدشت) میصباشد. به منظور بررسی بیشتر تمایز ارقام با استفاده از صفات کمی، تجزیه واریانس و مقایسه میانگین با آزمون حداقل تفاوت معنی دار ‭(LSD) ‬انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس ساده نشان داد که ارقام مورد بررسی از نظر پنج صفت کمی ارتفاع بوته، طول سنبله، طول ریشک در نوک سنبله، مقطع عرضی ساقه و تراکم سنبله دارای تفاوت معنی داری در سطح احتمال یک درصد هستند. نتایج به دست آمده از مقایسه دو به دوی موجود بین 8 رقم (‮‭28‬ جفت مقایسه) در سطح معنی دار %1 نشان داد صفات ارتفاع بوته ،‮‭18‬ طول ریشک در نوک سنبله پنج، تراکم سنبله یک و طول سنبله یک جفت رقم (در مجموع ‮‭25‬ جفت) را از یکدیگر تفکیک نمودند در حالی که این صفات در سطح معنی دار %5 به ترتیب ،‮‭20‬ پنج، دو و یک جفت رقم (تمام ارقام) را از یکدیگر تفکیک نمودند. تجزیه کلاستر صفات کیفی وشبه کیفی ارقام را به دو گروه اصلی تقسیم کرد. در گروه اول ارقام آریا، کرخه، یاواروس و بهرنگ و در گروه دوم ارقام دنا، دهدشت، سیمره و ساجی قرار گرفتند. واژه های کلیدی: گندم دوروم، تمایز، صفات مورفولوژیک.