بررسی مدیریت بیماری فوزاریوم سنبله گندم با استفاده از تناوب زراعی

بیماری فوزاریوم سنبله گندم با عامل ‭Fusarium graminearum‬، یکی از بیماری های مهم این محصول زراعی راهبردی در مناطق مرطوب، نیمه مرطوب و مستعد شیوع آن در دنیا است. عامل این بیماری علاوه بر خسارت کمی، به دلیل ترشح زهرابه های مختلف از لحاظ بهداشتی نیز برای سلامت مصرف کننده مضر می باشد. روش های مختلفی برای کنترل این بیماری پیشنهاد شده است که یکی از آن ها، اجرای تناوب زراعی می باشد. در این راستا و بمنظور ارایه الگوی مناسب تناوبی بومی برای مدیریت بیماری فوزاریوم سنبله گندم، پروژه حاضر در مناطق شیوع بیماری از جمله استان های مازندران و اردبیل ( مغان ) در مدت 4 سال زراعی و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 9 تیمار و هر تیمار با 4 تکرار و با استفاده از گیاهان زراعی غالب هر منطقه ( از جمله پنبه، کلزا، ذرت، جو، چغندرقند، شبدر و سویا ) به اجرا درآمد. در سال اول و چهارم در تمام کرت های آزمایشی در مغان گندم حساس رقم تجن و در مازندران گندم حساس رقم فلات کاشته شد. در دو سال دیگر از تناوب با سایر گیاهان زراعی مهم منطقه استفاده شد. پس از کاشت و اعمال مراقبت های زراعی در مرحله خمیری از کرت ها بازدید و تعداد سنبله ها و سنبلچه های گندم آلوده به بیماری تعیین شده و پس از برداشت نیز میزان عملکرد محصول برآورد و داده ها مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد که در مغان در مقایسه میانگین درصد آلودگی سنبله های گندم به بیماری فوزاریوم سنبله، تیمارهای اول ( تناوب گندم- جو- کلزا- گندم )، چهارم ( تناوب گندم- پنبه- چغندر قند- گندم ) و هشتم ( تناوب گندم- کلزا- چغندرقند- گندم ) با کمترین میزان آلودگی نسبت به سایر تیمارها در یک گروه آماری قرار گرفتند. در این بین، تیمار چهارم پایین ترین میزان آلودگی سنبله را نسبت به شاهد یا تیمار نهم ( کشت متوالی گندم ) نشان داد. در مقایسه میانگین درصد آلودگی سنبلچه های گندم نیز تیمارهای اول، چهارم و هشتم کمترین میزان آلودگی را نسبت به سایر تیمارها داشتند و تیمار اول نسبت به شاهد برتر از سایر تیمارها بود. هم چنین در مازندران در مقایسه میانگین درصد آلودگی سنبله های گندم، تیمارهای اول ( گندم- جو- کلزا- گندم )، پنجم ( گندم- شبدر- سویا- گندم ) و هفتم ( گندم- کلزا- شبدر- گندم ) با کمترین آلودگی نسبت به سایر تیمارها در یک گروه قرار گرفتند. در این بین تیمار هفتم پایین ترین میزان آلودگی را نسبت به تیمار نهم ( کشت متوالی گندم یا شاهد آزمایش ) نشان داد. در مقایسه میانگین درصد آلودگی سنبلچه های گندم، تیمارهای پنجم و هفتم در بهترین وضعیت یعنی با حداقل میزان آلودگی قرار داشتند و تیمار هفتم نسبت به شاهد برتر از سایر تیمارها بود. واژه های کلیدی گندم، تناوب زراعی، فوزاریوم سنبله، ‭Fusarium graminearum‬، ‭FHB .